Czy mamy złotego Graala w świecie monitorów? Testujemy ASUS PA32UCX-PK Mini LED (1152 strefy!!) z Dolby Vision dla ekspertów ze studia filmowego.

“Profesjonalny monitor 4K HDR Mini LED – 32 cale, 4K, Dolby Vision, HDR-10, HLG, podświetlenie mini LED, 1152 stref miejscowego przyciemniania.”… A to dopiero początek opisu na stronie producenta! Dziś w teście ASUS PA32UCX-PK, czyli jeden z najciekawszych i najbardziej zaawansowanych ekranów na rynku monitorów PC! Ekran, który, według producenta, ma być przede wszystkim narzędziem dla filmowców do masteringu treści w formacie HDR z szeroką paletą barw. Specyfikacja, przynajmniej na papierze, robi bardzo duże wrażenie. Monitor wyposażono w podświetlenie z warstwą kwantowych kropek (zapewniających 100% pokrycia DCI P3), oraz 1200 nitów jaskrawości. Obecnie ciężko nawet znaleźć telewizor o takiej specyfikacji. W świecie monitorów zaś jedynym potencjalnym konkurentem jest Apple Display Pro XDR. Specyfikację na tym poziomie dostarczają oczywiście referencyjne ekrany studyjne takie jak Sony BVM-HX310, Eizo CG3146 Prominence, czy też FSI XM311. Wszystkie z nich kosztują jednak ponad 120 000zł, a więc… 10 razy więcej niż monitor Asusa! Czy mamy więc złotego Graala w świecie monitorów? Przekonajmy się.

Zanim zabierzemy się za pomiary i sprawdzenie monitora w praktyce, przyjrzyjmy się cechom tego produktu, które opisuje sam producent:

Najważniejsze cechy funkcje monitora ASUS PA32UCX-PK

• Monitor 32-calowy z podświetleniem mini LED, obsługą 4K HDR oraz 1152 strefami miejscowego przyciemniania
• Prawdziwa 10-bitowa głębia kolorów z wykorzystaniem technologii Quantum Dot zapewnia 89% pokrycie przestrzeni barwnej Rec. 2020, 99,5% Adobe RGB, 99% DCI-P3 oraz 100% palety sRGB – dla wyjątkowej wierności wyświetlania kolorów
• Obsługa kilku formatów HDR (Dolby Vision, HDR-10, HLG) gwarantuje niesamowicie realistyczne wrażenia wizualne i elastyczność zastosowań
• Wiodąca na świecie wydajność wyświetlania kolorów na poziomie delta-E (∆E) <1 oraz technologia kalibracji sprzętowej ASUS ProArt dla optymalizacji precyzji i jednolitości barw, a ponadto funkcja zapisywania profili kolorów w wyświetlaczu
• Złącze Thunderbolt™ 3 USB-C obsługuje transfery danych z prędkością rzędu nawet 40 Gb/s, a funkcja Power Delivery zapewnia maksymalnie moc 60 W do zasilania urządzeń zewnętrznych
• Dołączony system kalibracji X-rite i1 Display Pro

Brzmi to bardzo obiecująco. Na początek zobaczmy, jak monitor jest zbudowany a następnie, na kolejnych podstronach testu, zabierzemy się za pomiary!

Wszystkie testy w redakcji przeprowadzamy na sprawdzonych kablach HDMI firmy Magic Link 2.0

Wygląd i budowa monitora

Monitor ASUS PA32UCX-PK został wyposażony w dużą, 32 calową matrycę. W związku z tym, jest dość sporym kawałkiem sprzętu, szczególnie gdy weźmiemy pod uwagę rodzaj zastosowanego podświetlenia. Jego design jest elegancki i nowoczesny, ale bez zbędnych udziwnień. Cieszy bardzo wąska ramka otaczająca matrycę.

Podstawa jest zaprojektowana z dbałością o ergonomie. Pozwala ona obracać i regulować monitor w wielu płaszczyznach. To bardzo istotna zaleta ułatwiające pracę na tym profesjonalnym sprzęcie. Tak wygląda ilość możliwych regulacji:

Monitor wyposażono także w możliwość prostego odsłuchu dzięki wbudowanym głośnikom 3 W x 2.

Ekran wyposażono w bogatą ilość portów widocznych na poniższym wykresie. Pamiętajmy, że wykorzystamy wszystkie możliwości monitora tylko jeśli podłączymy go przez display port w wersji 1.4.

Zdecydowanie irytującą cechą monitora są jego przyciski. Umieszczenie ich z tyłu monitora jeden pod drugim sprawia, że nawigacja po menu jest bardzo niewygodna. Szczególnie, gdy stoi coś obok monitora, na przykład inny ekran jak w typowym scenariuszu studyjnym. Monitory profesjonalne zdecydowanie powinny mieć przyciski w formie fizycznej, wyprowadzone z przodu wyświetlacza. Wszak bardzo często następuje potrzeba zmiany różnych parametrów pracy.

Testy syntetyczne monitora ASUS PA32UCX-PK

Matryca, zalecane ustawienia

Koniecznie kliknij i przeczytaj też artykuł o matrycach: „IPS VS VA CZYLI KTÓRĄ MATRYCĘ WYBRAĆ”

Matryca

W monitorze użyto 32″ typu IPS, o 60Hz częstotliwości odświeżania i rozdzielczości 3840 x 2160. System podświetlenie ekranu jest bardzo zaawansowany – wykonano go w oparciu o diody mini LED, z których utworzono aż 1152 niezależnych stref. Każda strefa ma niezależnie regulowaną jasność co dostarcza bardzo głęboką czerń. Pomiędzy matrycą, a modułem podświetlenia umieszczono folię z kwantowymi kropkami, które pozwalają uzyskać dobrą separację spektralną barw podstawowych i, co za tym idzie, 100% pokrycie palety barw DCI P3! Zaawansowany komponent podświetlający jest w stanie zapewnić 1200 nitów jasności według producenta. Zmierzona przez nas wartość po kalibracji była nawet wyższa i wyniosła aż 1250 nitów. I to na pełnym ekranie, bez żadnych ograniczeń!

Zalecane ustawienia

W monitorze znaleźliśmy wiele predefinowanych ustawień, które są dobrze opisane. Znajdziemy wśród nich nawet takie egzotyki jak medyczny standard DICOM. Na dole listy znajdziemy trzy ustawienia dedykowane pod HDR, oraz dwa ustawienia “User”, które można samodzielnie ustawić lub skalibrować.

Testy szczegółowe monitora ASUS PA32UCX-PK

Kolory fabrycznie – Rec 709

Producent dosyć mocno podkreśla fakt, że monitor jest fabrycznie skalibrowany i zapewnia, że deltaE (błąd koloru) powinien być poniżej 1. Po podłączeniu monitora przyszedł czas na sprawdzenie.

Oceniając powyższe pomiary, ciężko by było nadal upierać się, że wyświetlacz jest idealnie skalibrowany fabrycznie i nie wymaga dalszej ingerencji. Nie można jednak też mówić źle o monitorze. W zasadzie nic złego się tu nie dzieje poza delikatnym ochłodzeniem punktu bieli względem standardu, przez co mamy dominantę błękitów na ekranie. Do użytku rozrywkowego raczej nie będzie przeszkadzać. Do pracy zdecydowanie wypadałoby takie niuanse dopracować.

Kolory po kalibracji – Rec 709

Do kalibracji można podejść na kilka różnych sposób. Najprostszym z nich jest użycie aplikacji producenta, która w bardzo prosty sposób przeprowadza przez proces, po wybraniu docelowych parametrów. Niestety efekty są tylko nieznacznie lepsze od fabrycznego stanu. Ponadto brakuje tam możliwości kalibracji np. do HDR (przynajmniej w czasie pisania tego testu). Najlepsze efekty udało się uzyskać (z resztą bez zaskoczenia) przy użyciu aplikacji ColourSpace firmy Light Illusion, która to jest specjalistycznym programem do kalibracji metodą 3D LUT. Oprócz tej aplikacji PA32UCX-PK współpracuje także w warstwie sprzętowej z Calman’em. Monitor umożliwia bezpośrednie programowanie tablicy koloru, więc z góry przesądzone było, że właśnie w taki sposób uzyskamy najlepsze rezultaty. Jedynym minusem jest czas – kalibracja HDR to ponad 9 godzin samych pomiarów! Przyczyną jest niestabilność termiczna wyświetlacza, ale o tym później.

Oceniając same rezultaty kalibracji, uczciwie można przyznać, że są na bardzo wysokim poziomie. Pomiary potwierdzają, że większość barw jest na swoim miejscu i tylko jakieś wyjątki cechują się błędem, który może być widoczny. Opis ten mogę poprzeć wizualnym porównaniem, w którym to PA32UCX-PK dosyć dobrze naśladował właśnie monitor Eizo CG3146 (dziesięciokrotnie droższy), pracując w palecie barw DCI P3 przy produkcji pierwszego Polskiego filmu fabularnego, stworzonego od początku do końca w Dolby Vision!

Różnice między wyświetlaczami wychodziły dopiero w czerniach i w zasadzie to była główna dysproporcja pomiędzy monitorami. O tym więcej w dedykowanym akapicie dotyczącym czerni.

Kolory fabrycznie – Rec 2020 HDR (PQ)

Fabryczny tryb HDR z szeroką paletą barw ma, podobnie jak tryb SDR, zaburzony odcień bieli o pewną kosmetyczną wartość. Znacznie większym problemem jest jednak mocno podbita charakterystyka jasności (EOTF), która powoduje, że obraz jest o wiele jaśniejszy niż być powinien. W fabrycznym trybie ekran daje z siebie aż 1500 nitów jasności! Detale obrazu giną jednak znacznie wcześniej i wyświetlają się jako jaskrawe, jednolite plamy. Nietrudno było to zobaczyć porównując ekran ponownie do Eizo CG3146:

Ten sam film, na Asusie był nie tylko zbyt jaskrawy, ale także miał mniej detali w światłach. No i lekką czerwoną dominantę, jak na pomiarach widać. Warto jeszcze wspomnieć, że na reprodukcję detali w bielach można wpływać zmieniając odpowiednie ustawienie w monitorze:

Domyślnie, do pracy z kolorem powinien interesować nas scenariusz w którym monitor twardo “odcina” detale powyżej jego faktycznej luminancji i to, jak widzimy realizuje ustawienie “PQ-Clip”. W przypadku dwóch pozostałych ustawień będziemy widzieć więcej w światłach kosztem faktycznej jasności. Niestety w każdym ustawieniu tony średnie są nadal sztucznie rozjaśnione.

Kolory po kalibracji – Rec 2020 HDR (PQ)

Jak widzimy na załączonych diagramach, narwaną charakterystykę jasności udało się w PA32UCX-PK zgrabnie opanować. Zostało jedynie lekkie podbicie w cieniach, które nieznacznie pogarszało kontrastowość obrazu. Z grubsza jednak, kolor także w HDR zyskał naprawdę dobrą reprodukcję i większość scen była bardzo zbliżona pomiędzy ekranem Asusa, a dziesięciokrotnie droższym monitorem referencyjnym Eizo.

Dodatkowo, co wyglądało zabawnie, ASUS pokazywał teraz więcej detali w światłach ponieważ był w stanie odwzorowywać detale nawet do 1250 – 1300 nitów, co stanowiło 150-200 nitów większa wartość niż na Eizo. Gdyby postawić tu kropkę, mogłoby to brzmieć jakby testowany monitor nie tylko dorównywał, ale wręcz przewyższał dziesięciokrotnie droższą referencję. Oczywiście tak nie jest i czas teraz na opisanie jego gorszych stron. Do pierwszych z nich należałoby zaliczyć reprodukcję detali sąsiadujących z czernią.

Tutaj jak widzimy już tak kolorowo nie jest. Oczywiście czerń jest na bardzo dobrym poziomie, jednak obraz ma wyraźne zanieczyszczenie kolorem błękitnym, oraz nieco stłumione światła. Tak działa algorytm wygaszający. Największy problem występuje, gdy spojrzymy lekko pod kątem. Drugim problemem jest wpływ warunków termicznych na odcienie barw. W przypadku ekranu referencyjnego Eizo wystarczy 10 minut by uzyskać stabilny kolor w HDR. W przypadku PA32UCX-PK nie jest to w ogóle możliwe, ponieważ matryca na okrągło rozgrzewa się i stygnie w zależności od tego co jest w danej chwili wyświetlane. Taka to natura monitorów z lokalnym wygaszaniem. Problem w tym, że dryft termiczny jest tutaj szalony:

W powyższych eksperymentach monitor został uruchomiony w trybie HDR i stał na białej planszy przez zaledwie cztery minuty. Jak widzimy, przez ten czas jego jaskrawość spadła o ponad 100 nitów, a punkt bieli “popłynął” aż o 1 300K (!). To ogromna wartość, która skutecznie uniemożliwia precyzyjną pracę z kolorem. Po utrzymaniu monitora na białej planszy przez mniej więcej drugie tyle czasu wartości płynęły dalej, aż do czasu aktywacji zabezpieczenia termicznego.

Powodowało one maksymalną pracę wentylatorów, przy której ekran stawał się hałaśliwy jak… mały odkurzacz. Następnie wracał w okolice swojego pierwotnego stanu i tak w kółko. Dryft punktu bieli dawał się we znaki już podczas testów w studio, więc nie jest to jedynie rzecz, która może wystąpić tylko w syntetycznym teście. O ile na początku całkiem nieźle pasował do Eizo, tak po kilkunastu minutach oglądania stał się ewidentnie bardziej błękitny. Szkoda, ale trudno też odeprzeć wrażenie, że w tej cenie mimo wszystko muszą być jakieś ograniczenia (przypominam, że porównuję tutaj testowany monitor do dziesięciokrotnie droższej referencji).

Zastosowania rozrywkowe

Po dosyć ciężkich analizach z poprzedniego akapitu przyszedł czas nacieszyć się monitorem w zastosowaniach rozrywkowych. Na pierwszy ogień poszła rozrywka w HDR, a mianowicie treści streamowane z serwisu YouTube. Wszystko działało tutaj bez problemu pod warunkiem ustawienia karty graficznej w tryb HDR. Tak jak na miniaturze po prawej stronie.

Oglądanie efektów w filmie, w karcie przeglądarki, które są jaśniejsze niż biel dookoła to bardzo osobliwe wrażenie. Z początku wydaje się aż dziwne.

Jasność, zakres regulacji

Maksymalna jasność ekranu po kalibracji wynosi 1250 nitów. Można ją regulować w zakresie od 40 nitów Wygoda jest więc fenomenalna. Nawet przy ustawieniu skrajnych wartości nie widać migotania.

40 – 1250 cd/m2 (stały poziom kontrastu)

Kontrast, powłoka ekranu

Matryce IPS nie kojarzą się nigdy z wysoką stopą kontrastu. Fenomenalne podświetlenie mini-LED, z ponad tysiącem stref niezależnego wygaszania, zmienia jednak sytuację w sposób diametralny!

SCENA (kontrast między białym kołem, a środkiem białego okręgu)	Opis sceny	Wynik pomiaru
	DUŻA POWIERZCHNIA CZERNI BEZ SĄSIADUJĄCYCH DETALI, PRZY NISKIM KONTRAŚCIE ŁATWO DOSTRZEC ŚWIECENIE CZERNI	940 00:1
	CZERŃ OTOCZONA Z KAŻDEJ STRONY DETALAMI, WYMAGAJĄCA SCENA, PORADZĄ Z NIĄ SOBIE JEDYNIE NAJLEPSZE SYSTEMY WYGASZANIA	16 700:1
	PAS W FILMIE SĄSIADUJĄCY Z OBRAZEM O ŚREDNIEJ JASNOŚCI, PRZY NISKIM KONTRAŚCIE WYRAŹNIE ODCINA SIĘ OD RAMKI TELEWIZORA	10 900:1
	DUŻA POWIERZCHNIA CZERNI BEZ SĄSIADUJĄCYCH DETALI, PRZY NISKIM KONTRAŚCIE ŁATWO DOSTRZEC ŚWIECENIE CZERNI	90 000:1

W naszej klasycznej procedurze pomiarowej wyniki mówią same za siebie. Jest naprawdę super! Ciężko szukać innego monitora z tak dobrą czernią, wykonanego w technologii LCD. Algorytm nie wpływa też negatywnie na detale w bielach, jak to bywa na telewizorach.

Nie można pisać jednak w samych superlatywach. Pewnie deficyty algorytmu wygaszania widać już na powyższym zdjęciu – dół białego okręgu pomiarowego jest ciemniejszy niż jego góra. Tak dzieje się na granicach stref, oraz na obiektach sąsiadujących z czernią. Nie jest to w żaden sposób specjalny widok na ekranie z lokalnym wygaszaniem, jednak jeśli rozważamy monitor w użytku profesjonalnym to zdecydowanie będzie to minus. W skrajnych sytuacjach możemy zobaczyć coś takiego:

Równomierność ekranu

Jednorodność ekranu jest zdecydowanie niezła, nawet rozważając monitor w kategorii profesjonalnej. Dysproporcje nie przekraczające pięciu procent są akceptowalne. Tak to wygląda okiem kolorymetru:

Oceniając zdjęcie również nie widać żadnych niepokojących objawów:

Responsywność, Odwzorowanie ruchu

Matryca, o maksymalnym odświeżaniu 60Hz, nie ma możliwości zaoferować wyrazistego obrazu przy szybkim ruchu. Nie chodzi tu o czas reakcji. Rozmycie następuje z uwagi na efekt sample and hold, którego nie da się w tym przypadku wyeliminować. Na monitorze graficznym jest to w zasadzie bez znaczenia, a całą analizę ruchu prowadzę w ramach ciekawostki!

Warto wspomnieć, że funkcja “Trace Free” odpowiadająca za skrócenie czasu reakcji, najlepiej radzi sobie na ustawieniu “40”.

Koniecznie kliknij i przeczytaj artykuł o fotografiach ruchu:  “Śledząca Kamera – najlepsze kryterium odwzorowania ruchu”

Ustawienia	Informacje		Obraz postrzegany w ruchu
Dowolne	Smużenie:  bardzo duże Maksymalna jasność:  1 250 cd/m2	Powielenie krawędzi:  brak (krawędzie rozmyte) Poprawa płynności filmów (24p):  brak

Koniecznie kliknij i przeczytaj artykuł o dwóch sprawach: „INPUT LAG, CHROMA 4:4:4 – CZY SĄ ISTOTNE?”

Wszystkie testy sygnału 4K Ultra HD w grach przeprowadzamy na sprawdzonych kablach HDMI firmy Magic Link 2.0

Monitor jest w stanie zaoferować bardzo krótki input lag. Oznacza to, że czas, który opływa od np. ruszenia myszką, do zobaczenia tego ruchu na ekranie, jest prawie zerowy i nawet najbardziej uważny człowiek nie jest go w stanie wychwycić. Opóźnienie jednak się wydłuża, gdy ustawimy algorytm wygaszania na tryb “Fast” lub “Medium”, a jakby nie patrzeć to te ustawienia są najciekawsze. W trybie “Gradual” czerń może nie tyle, że jest gorsza, ale znacznie więcej czasu upływa by algorytm wychwycił ciemne obszary i dostosował swoją charakterystykę.

Jeśli przeglądasz stronę na urządzeniu mobilnym, możesz przesuwać tabelę w lewo/prawo.

Dziesięć milisekund oznacza, że monitor potrzebuje mniej więcej dwie milisekundy na całą obróbkę obrazu! Pozostałe 8 milisekund upływa na czasu transmisji połowy linii obrazu (pomiaru dokonujemy w centralnej części ekranu). 30 milisekund nie jest już wynikiem, którym można by się pochwalić, ale trzeba uczciwie przyznać, że nadal tego nie czuć (nawet na kursorze myszy).

Bez dwóch zdań granie na ekranie o takim potencjale do HDR jest czystą przyjemnością, jakiej nie było do tej pory okazji uświadczyć! Mało jest nawet telewizorów, które są w stanie zapewnić taki efekt HDR.

Nasz redakcyjny sprzęt wyposażony jest w kartę GeForce RTX 3090 powered by NVIDIA. Drugi komputer to ASUS GeForce RTX 2080 Ti. Komponenty od firm NVIDIA, ASUS, Gigabyte, Intel, HyperX. Gry dostarcza nam m.in Koch Media, Eletronics Arts Polska, Cenega oraz PlayStation Polska i Microsoft Polska.

Kąty widzenia

Kąty widzenia są bardzo dobre z uwagi na użycie matrycy IPS. Pod kątem nie spada nasycenie barwy, ani wrażenie kontrastowości. Zmienia się jedynie odcień bieli, co jest jest częste w monitorach LCD. Podobnie jak artefakty w około-czerniach z uwagi na funkcję lokalnego wygaszania.

Werdykt i rekomendacja

ASUS PA32UCX-PK to monitor, który na pierwszy rzut oka nie jest wcale tak łatwo ocenić. Wszystko ze względu na różne perspektywy użytkowe, z jakich można spojrzeć na ten arcy ciekawy produkt. Kluczowa, to oczywiście praca filmowca (czasem pewnie i grafika), który potrzebuje referencyjnego monitora do pracy. Jeżeli posiada nieograniczony budżet, to nad wyborem będzie się pewnie zastanawiać kilka razy, patrząc na zalety i wady wymienione w teście. Jeżeli jednak budżet jest ograniczony i wynosi on około 20 000 zł, to wybór jest dość oczywisty. Dlaczego?

Ekran ma duży potencjał i w trybie Rec 709 lub DCI P3, radzi sobie bardzo dobrze. Świadczy o tym także fakt, że został zaadaptowany do tego celu przy produkcji pierwszego polskiego filmu masterowanego w 4K HDR (pracował tam właśnie jako podgląd SDR). Sęk w tym, że monitory do kontroli koloru SDR można kupić w zbliżonych, bądź nawet niższych cenach. Jeśli zaś chcielibyśmy użyć PA32UCX-PK do masteringu treści HDR, to sprawa się trochę komplikuje. W konfrontacji z referencyjnym Eizo CG3146 – pokazał on swoją siłę, ale i obnażył kilka słabości, które dla części fachowców mogą go raczej eliminować z takiego zastosowania. Z jednej strony sam fakt, że w ogóle do takiej konfrontacji stanął jest ogromnym wyróżnieniem, ponieważ konkurent kosztuje dziesięć razy więcej. W takim porównaniu ASUS pokazał kilka mocnych stron w postaci np. świetnej zgodności obrazu między dwoma ekranami, w co może ciężko uwierzyć ale już pomiary wolumetryczne sugerowały, że barwy mają dobrą wierność. Dodatkowo ASUS miał tą przewagę, że był w stanie wiernie świecić aż do ponad 1250 nitów, co stanowi większą wartość niż Eizo CG3146 (około 1100 nitów). Ekran miał też fajną jednorodność i zero problemów typu “mura”.

Z drugiej jednak strony jego problem ze stabilnością termiczną powoduje, że korekcja może zostać przekłamana o ponad tysiąc Kelvinów w bieli. Inną sprawą jest fakt, że nie ma alternatyw na rynku w tej cenie i cały segment profesjonalnych ekranów studyjnych HDR zaczyna się od wysokiego pułapu 120 000zł. Jeśli więc, drogi czytelniku, jesteś z branży filmowej i musisz zmieścić się w budżecie do 18 000 zł, to PA32UCX-PK jest najprawdopodobniej jedynym ekranem na którym uda się coś sensownego stworzyć. Bezpośrednia konkurencja oferująca kilkaset nitów w HDR, bez wygaszania i z pseudo-kalibracją odpada tutaj w przedbiegach.

Podsumowując, PA32UCX-PK to naprawdę rewelacyjny monitor, jednak jego mocne i słabe strony są rozłożone tak, że trudno jednoznacznie zarekomendować go w jednej z dziedzin. Zdecydowanie najbliżej mu do profesjonalnego monitora studyjnego, zgodnie z resztą z klasyfikacją w katalogu ASUS’a, jednak nabywca musi być świadom kilku mankamentów opisanych w teście.

Cena referencyjna ASUS PA32UCX-PK: 17 899 zł

Sprzęt do testów dostarczyła firma ASUS

Przeczytaj artykuł odnośnie ocen oraz wyróżnień na HDTVPolska.com:

Jak testujemy wyświetlacze na HDTVPolska.com? Czemu testy wyświetlaczy są najbardziej profesjonalne w Polsce i jedne z najlepszych na świecie?

Ekrany biorące udział w naszych testach są profesjonalnie skalibrowane i przygotowane przez http://skalibrujtv.pl/. To daje nam pewność, że wyciągnęliśmy z nich maksimum możliwości! Jak kalibrujemy? Przeczytaj “Czym jest PROFESJONALNA kalibracja telewizora / projektora / monitora?” oraz “Test kalibracji”.

(6525)