Jak działa HDR na projektorze JVC RS500 i innych z serii RS
Na początku ubiegłego roku, pod lupę wziąłem projektory JVC z profesjonalnej serii RS (“reference series”). Na czas testu modelu RS400, czy też, certyfikowanego przez THX, RS500, standard Ultra HD nie był jeszcze dobrze poznany. Wciąż brakowało obycia z treścią UHD z High Dynamic Range. Dopiero pod koniec ubiegłego roku udało nam się stworzyć na HDTVPolska finalną autorską procedurę do oceny HDR. Cały czas dotyczyło to jednak wyświetlaczy płaskich, dla których standardy były od początku tworzone. Projektory, od zarania dziejów, rządziły się jednak całkowicie innymi prawami. W ich przypadku implementacja technologii HDR była znacznie bardziej problematyczna. Niektórzy twierdzili wręcz, że HDR na projektorze jest tylko mrzonką. JVC jednak, od samego początku jawnie ogłaszało, że ich najnowszy line-up projektorów, tj. RS400, RS500 i RS600 jest kompatybilny z omawianym standardem. Podobnie jak w przypadku innych producentów, była to jednak implementacja “własna”, przy której obraz wyglądał dosyć ciemno i mało atrakcyjnie. Oczywiście nadal miał on bardzo wiele możliwości regulacji, jednak brak procedur kalibracyjnych dla projektorów z HDR uniemożliwiał wykrzesanie tych możliwości. Przyszedł jednak czas gdy wszystko stało się jasne i dzisiaj będę chciał się z Wami podzielić wiedzą na temat efektów pochodzących z poprawnego skonfigurowania tych jakże cenionych projektorów w kinie domowym. Jeżeli zachęcę Was tym tekstem do być może nawet zakupu któregoś z produktów serii RS polecam spojrzeć na koniec testu. Zatem do dzieła!
HDR na projektorze – czy to możliwe?
Brak jasnych norm zmusił mnie do opracowania własnego standardu, a zarazem metody kalibracji projektorów, do oglądania treści HDR. Dzięki dyskusji, którą rozpocząłem w branży profesjonalnej (świat), metoda ta została zaaprobowana i wdrożona do jednego z programów kalibracyjnych, konkretnie do LightSpace CMS. Być może skorzystają z niej także inni. Jak dokładnie powinien działać HDR w projektorze wygłosiłem już podczas targów Audio Video Show 2016 na Stadionie Narodowym podczas seminariów z projektorami Sony oraz Epson.
By zrozumieć jak ma działać HDR na projektorze trzeba najpierw dogłębnie zrozumieć czym jest HDR.
HDR to technologia pozwalająca w sposób kontrolowany przelać na ekran obraz o bardzo wysokiej jasności. Dzięki temu możliwe jest lepsze odwzorowanie rzeczywistości, która nas otacza. Obraz zapisany na wyższych jasnościach jest traktowany tak samo jak jego “ciemniejsza część”, którą oglądaliśmy do czasów ery UHD. Maksimum ile da się zapisać w filmie to aż 10 000cd/m2. To znacznie więcej niż jakikolwiek monitor obecnie jest w stanie wyświetlić. Od urządzenia zależy więc jak przedstawi poszczególne poziomy jasności.
Założeniem, które przyświecało mi przy obmyślaniu norm dla projektów był fakt, że urządzenia te były od zawsze ciemniejsze niż wyświetlacze. Standard projekcji przewidywał 48cd/m2 jasności koloru białego na ekranie projekcyjnym, podczas gdy telewizory ustawiało się do ok. 120cd/m2. Mimo to nikt nie narzekał, że obraz na projektorach jest zbyt ciemny do oglądania. Duży ekran robił przecież swoje. Taką samą strategię postanowiłem przyjąć w świecie high dynamic range. To co w filmie, zostało zapisane z wysoką jasnością (np. 800cd/m2) musi być przedstawione na projektorze z kilkukrotnie mniejszą intensywnością. W świecie high definition stosunek ten wynosił 120/48 = 2,5x. W Ultra HD ten złoty stosunek powinien według mnie, wahać się w przedziale 2 – 6x, w zależności od rozmiaru ekranu i pozycji widza. Innymi słowy, jaskrawe elementy HDR nie muszą być aż tak jaskrawe w projekcji, jak są na telewizorze, by zachować swoje piękno.
Technologia HDR na przykładzie JVC RS500
Na wstępie tego akapitu wyjaśnię dwie rzeczy – po pierwsze, HDR jest zaimplementowany w dokładnie taki sam sposób we wszystkich modelach JVC (RS400/RS500/RS600), więc tekst ten odnosić się będzie do całej rodziny produktów. Po drugie, w warunkach testowych używany był ekran 110″, od którego widz siedział w odległości ok. 3,5 metra. W związku z tym, jako idealny stosunek jasności od 2 do 6, wybrałem 4. Być może lepszym wyborem byłoby 3, jednak musiałem uwzględnić też fizyczne możliwości projektora. Poniższe pomiary jasności będą więc mnożone przez 4.
Warto wspomnieć także, że projektory kupione niedawno, posiadają już wgrany fabryczny preset ustawień przeznaczony do oglądania treści Ultra HD z HDR. Jeśli ktoś kupował swoje urządzenie wcześniej, to należy przeprowadzić procedurę opisaną poniżej:
Zgodnie z instrukcją na stronie JVC PRO, do oglądania treści HDR należy użyć następujących ustawień w sekcji gamma:
- Gamma setting ： D
- Picture Tone ： +12
- Dark Level ： +5
- Bright Level ： +4
- Lamp Power ： High
Musimy także wgrać stosowny profil barw Rec2020, by uzyskać poprawną reprodukcję kolorów. Do tego celu musimy się już odnieść do instrukcji i pobrać odpowiednie oprogramowanie. Znajduje się ona pod tym adresem.
Reprodukcja obrazu HDR w ustawieniach fabrycznych
 |
 |
| wynik | wynik | ||
| Średnia deltaE barw ze standardowych | 9,5 | maksymalna | 11,2 |
| Średnia deltaE barw ze wzornika | 7,4 | maksymalna | 11,1 |
| Średnia deltaE palety szarości | 5,5 | maksymalna | 11,9 |
Mając na uwadze na powyższy diagram, oczywistym staje się, dlaczego miałem problem podczas pierwszego kontaktu z projektorem JVC i treścią Ultra HD na początku 2016 roku. Projektor stara się odwzorowywać aż 80% zakresu dynamiki Ultra HD. W przeliczeniu na jednostki jaskrawości, jest to aż 1540cd/m2. Jeśli teraz wziąć pod uwagę, że w rzeczywistości na ekranie mamy maks. 110cd/m2 to okazuje się, że nasz przyjęty stosunek 4:1 wynosi w rzeczywistości 14:1! Obraz jest zatem bardzo ciemny i nadmiernie kontrastowy. Skutkuje to także przesyconymi barwami. Patrząc na taką projekcje można faktycznie odnieść wrażenie, jakoby HDR’a na projektorze nie dało się oglądać, ze względu na zbyt małą jasność. Zobaczmy jednak na co pozwalają rozbudowane ustawienia w menu urządzenia.
Po kalibracji HDR na JVC RS
 |
 |
| wynik | wynik | ||
| Średnia deltaE barw ze standardowych | 1,8 | maksymalna | 3,2 |
| Średnia deltaE barw ze wzornika | 1,8 | maksymalna | 3,2 |
| Średnia deltaE palety szarości | 1,9 | maksymalna | 7,4 |
Ustawienia dostępne w projektorze są dosyć rozbudowane, jednak nie do końca jasno opisane. Początkowo myślałem wręcz, że dziwnym jest wprowadzanie parametrów podanych przez producenta. Dzięki zastosowaniu mnożnika 4x, mogłem jednak krytycznie ocenić, jaki mają wpływ na charakterystykę obrazu. Po dłuższej “zabawie” stwierdzam, że JVC jest obecnie najlepiej przystosowanym projektorem, do oddawania efektu HDR po odpowiedniej kalibracji. Funkcje zaimplementowane w menu nie tylko pozwoliły znacznie bardziej rozjaśnić obraz, ale także utworzyć “kolanko”, dzięki któremu detale powyżej pewnego progu jasności nie będą zlewane ze sobą, tylko wyświetlane w formie “ściśniętej”. Tak działo się powyżej progu 60%, który odpowiada 240cd/m2 jasności w filmie, aż do 1540cd/m2, powyżej którego była już tylko jednolita biel. Utworzenie takiej kalibracji dało w miarę spójny obraz z tym, co oglądamy obecnie na wysokiej klasy telewizorach płaskich. Jako ostatnie już wtrącenie techniczne, to samo w formie wizualnej:
Przerwijmy teraz te techniczne dywagacje i przyjrzyjmy się zmianom, które zaszły na ekranie:
Jak widać obraz nabrał atrakcyjności. Kolory z ciemnych i przesyconych stały się odpowiednio jasne i dosyć naturalne. Zmiana jest bardzo duża, a wersja finalna nie odbiega znacznie od norm. Oczywiście są pewne odstępstwa, jak chociażby zbyt dużo czerwieni w średnich tonach, co dało się momentami zauważyć np. na odcieniach skóry. Było to jednak najlepsze zetknięcie z technologią HDR w projektorze od dawna. Chwali się także bogate pokrycie palety barw, bliskie 100% DCI, dzięki czemu wszystkie mocno nasycone kolory były prezentowane z należytą ekspresją. Próżno było jej szukać w stojącym obok konkurencyjnym modelu projektora, który niedawno temu opisywałem jako najlepszy do HDR.
Spektakl podsycała świetna czerń, która mogłaby w przypadku innego projektora sporo stracić, bo przecież urządzenie musi pracować w trybie wysokiej lampy podczas projekcji Ultra HD. RS500 i RS600 to jednak projektory o najlepszej czerni obecnie na rynku. Nie istnieje projektor zapewniający wyższy kontrast.
Po obejrzeniu kilku scen, które dosłownie wychodziły z ekranu, z nośnika Ultra HD Blu-ray, trudno wrócić do materiałów Full HD.
JVC… nowy król Ultra HD?
Powyższa historia brzmi tak, jak opowieść o brzydkim kaczątku. Z projektora, który jakiś czas temu uważałem za zacofany pod względem wsparcia dla Ultra HD, szczególnie w świetle lepiej przystosowanej konkurencji od Sony, czy Epsona, narodził się sprzęt, który plasuję obecnie najwyżej, lub prawie najwyżej. Oczywistym jest, że modele laserowe takie jak JVC Z1, czy Sony VW5000ES będą lepsze, ze względu na znacznie wyższą moc świetlną, jednak raczej nie można ich porównywać ze uwagi na 5 – 6 krotnie wyższą cenę. Tutaj dostajemy projektor, który oprócz idealnego wręcz wsparcia Ultra HD, posiada także inne cechy jakże ważne dla filmów jak chociażby wyjątkowo dobrą czerń.
A to wszystko w cenie, która wydaje się wręcz atrakcyjna względem tego co ma do zaoferowania konkurencja.
Nadchodząca seria JVC RS420, 520 i 620
Mogłoby wydawać się, że temat ten po publikacji będzie od razu przeterminowany. Na horyzoncie jest bowiem nowa seria projektorów z “dwudziestką” w nazwie. Nic bardziej mylnego! Wiem już mniej-więcej co zostanie udoskonalone w nowej wersji projektorów (co widać po zdjęciu pudła…) i powiem wam, że będzie głównie chodziło o ustawienia fabryczne. Będą one domyślnie wgrane w projektor i przy ustawieniach “na zero” miały takie działanie, jak w ubiegłorocznych seriach, po zastosowaniu wyżej wymienionych parametrów. Dodatkowo będzie drugi profil, dedykowany do obsługi HDR w standardzie HLG, czyli takim, który spotkamy w telewizji (w Polsce pewnie jeszcze długo poczekamy na sensowną ilość kanałów z takim sygnałem). Modele obecne nie dostaną wsparcia dla HLG. To na pewno miłe dla przyszłych nabywców, jednak z mojej perspektywy niezbyt istotne, gdyż tryb do HLG możemy skalibrować na obecnych seriach projektorów, a kalibrację i tak uważam za konieczną, szczególnie w świecie HDR. Żadne ustawienia uniwersalne nie będą w stanie wpasować się w każdy system, chociażby z tego powodu, że uwzględniając rozmiar ekranu i odległość widza należy dobrać odpowiedni “mnożnik” jasności HDR, od 2 do 6. Myślę więc, że zakup ubiegłorocznych serii, w znacznie obniżonej cenie względem nowych serii jest bardzo słuszny.
Podsumowując
HDR na projektorze jest zdecydowanie bardzo korzystnym udoskonaleniem, które nie powinno być wsadzane między bajki. Mam nadzieję, że powyższy artykuł dosadnie to przedstawił na przykładzie JVC RS400/500/600. Temat ten będzie suplementem do testu owych projektorów. Nadają się one świetnie by rozpocząć przygodę z obrazem Ultra HD w pełnej krasie. Ich bogaty system kalibracji pozwala dobrze przystosować projekcję. Dalszy postęp wymagałby przede wszystkim mocniejszego źródła światła. Obraz wygląda już dosyć atrakcyjnie, jednak przy mnożniku jasności rzędu 3, a nie 4, wyglądałby pewnie jeszcze lepiej. Tak samo, gdyby dało się przesunąć granicę poprawnego mapowania poziomów jasności, zanim zostają one skompresowane. To wszystko nastąpi pewnie, gdy upowszechnią się laserowe, wydajne, systemy generowania światła. Na chwile obecną modele JVC z 2016 są doskonałym wyborem na przyszłość. Co również ważne, zapewniają bezproblemową współpracę z odtwarzaczami, bo akceptują wszystkie formaty sygnału UHD przez HDMI. W konkurencyjnych modelach jest to bardziej problematyczne, o czym można przeczytać w testach.
