Panasonic TX-65DX900 ( DX900 ) Aktualizacja testu – HDR, input lag z HDR

W pierwszej połowie 2016 roku testowaliśmy dla Was wielce oczekiwany telewizor LCD marki Panasonic czyli model DX900. Był to właściwie pierwszy telewizor w naszej redakcji z tak wysokiej półki, który w pełni wspierał technologię Ultra HD zachowując przy tym wręcz wzorcowe parametry obrazu. Już wtedy dostał od nas najwyższą możliwą nagrodę czyli REFERENCJĘ. Mamy końcówkę roku, wszystkie najważniejsze telewizory przetestowane i podtrzymujemy naszą ocenę: to najlepszy telewizor LCD 2016 roku mimo dość silnej konkurencji.

Test modelu DX900 pojawił się na portalu w momencie kiedy na rynek dopiero wchodził format Ultra HD Blu-ray a my zaczynaliśmy układać finalne procedury pomiaru m.in technologii HDR czy input lag z HDR w grach. Nie mogliśmy zostawić naszego referenta bez stosownego uzupełnienia tych jakże ważnych pomiarowych elementów. Jak wypada więc po tym czasie?

Testy syntetyczne

Badana cecha:	wynik:
Rozdzielczość i przekątna ekranu	3840×2160, 65″
Typ matrycy	LCD z podświetleniem PFS LED, typ VA
Odświeżanie matrycy (min. 120Hz zalecane do oglądania sportu)	120Hz
Kontrast ANSI, bez wygaszania (więcej – lepiej)	5 400:1
Kontrast w filmach (więcej – lepiej)	średni: 66 500:1 max: ∞:1 min: 26 800:1
Maksymalna jasność po kalibracji	780 cd/m2 (klasyczna treść SDR), 1 250 cd/m2 (HDR, skrawek ekranu)
Odbicia od ekranu	średnie, ekran przejrzysty
Błędy barw po kalibracji (mniej – lepiej)	średnia dE: 0,6 maks. dE: 1,3
Średnia jakość efektu HDR (więcej – lepiej, maks – 10 000 cd/m2)	1 070 cd/m2
Input Lag (ważne dla graczy, mniej – lepiej)	37 ms – tryb gra – 1080p60 (konsola) 39 ms – tryb gra – 1080p60 + HDR (konsola PS4) 49 ms – tryb gra – 4K + HDR (najnowsze wersje konsol Xbox One S, PS4 Pro)
Pełna rozdzielczość koloru PC – 4:4:4 (wyraźne czcionki, po podłączeniu PC)	Tak, w trybie “4K Pure Direct”
Obsługa 10 bitowego koloru	Tak

Obsługa Ultra HD / 4K

Panasonic DX900 to już czwarta generacja wyświetlaczy Ultra HD, japońskiego producenta. Nie powinno być zatem jakichkolwiek niuansów w kwestii kompatybilności z sygnałem Ultra HD – i takowych nie ma. Posiada on oficjalny certyfikat Ultra HD Premium.

Cecha	Wynik
Certyfikat Ultra HD Premium	TAK
Obsługa rozdzielczości 3840×2160@60Hz 4:2:0	TAK
Obsługa rozdzielczości 3840×2160@24Hz 4:4:4	TAK
Obsługa rozdzielczości 3840×2160@60Hz 4:4:4	TAK
Poprawne odtwarzanie testowego kanału SAT UHD	TAK
Wsparcie dla plików UHD z kodekiem HEVC	TAK
Obsługa YouTube w 4K	TAK
Kompatybilność z HDCP 2.2	TAK – wszystkie złącza
Obsługa Ultra HD z wbudowanych tunerów	TAK

Telewizor posiada wszystkie portyHDMI w standardzie 2.0a, pozwalające na dostarczenie treści z szeroką paletą barw, oraz HDR’em. By zapewnić lepszą kompatybilność z odtwarzaczami istnieje możliwość ręcznego wyboru standardu zabezpieczeń HDCP – 1.4, kompatybilne z treścią Full HD, lub 2.2 dla Ultra HD.

Nie stanowi także problemu treść Ultra HD z pendrive. Telewizor bardzo sprawnie dekoduje materiały kodowane przy użyciu HEVC, a także rozpoznaje i poprawnie obsługuje te, posiadające HDR i szeroką paletę kolorów. Wbudowane tunery (zarówno DVB-T, jak i DVB-S) są przystosowane do odbioru treści UHD. Internet jest kolejnym źródłem – zarówno w youtube, jak i w Netflix możemy uzyskać dostęp do natywnej treści. Innymi słowy, w kwestii kompatybilności jest wszystko czego można by oczekiwać.

Kompatybilność z HDR i szeroką paletą barw

Ponieważ na rynku zaczyna rychło popularyzować się treść Ultra HD, oferująca więcej niż tylko samą podwyższoną rozdzielczość, kluczowym staje się przetestowanie jak telewizor wspiera pozostałe walory nadchodzącego standardu, takie jak HDR i szerszy gamut barw. Na szczęście nasza redakcja jest już uzbrojona w odtwarzacz Ultra HD Blu-ray, a także całą masę plików testowych.

W DX900 (jak i innych modelach na 2016 rok, jak domniemam) wprowadzono nareszcie jawne i eleganckie wsparcie zarówno dla szerokiej palety kolorów, jak i dla HDR. Menu ustawień zostało znacząco rozbudowane o funkcje z tym związane:

Menu “ustawienia opcji”, a w nim… nowe funkcje.

Jak wiemy, treść Ultra HD będzie docelowo wykorzystywała szerszą paletę kolorów – Rec 2020. Kluczowe jest zatem by telewizor automatycznie rozpoznawał i przełączał się w nią po wykryciu odpowiedniego sygnału. Zajrzyjmy więc do zakładki “Typ kolorymetrii HDMI”:

 

Znajdują się w niej opcję związane właściwie nie tyle z przełączaniem przestrzeni barw, co z dekodowaniem sygnału. Konkretnie z przeliczaniem wartości źródłowych YUV na docelowe RGB. Wariant Rec. 601 dotyczy treści SD na przykład z odtwarzaczy DVD. Rec. 709 to oczywiście norma dla treści High Definition. Zaraz, zaraz, ale przecież treść SD to już stare czasy, dlaczego takie ustawienie wprowadzono dopiero teraz – mógłby zapytać czytelnik. Otóż do tej pory kwestia dekodowania odbywała się automatycznie, bez możliwości ręcznej zmiany parametrów. W obecnej chwili, wraz z kolejną, oddzielną normą dla Ultra HD, jaką jest Rec 2020, stało się to jednak dużo bardziej istotne. Nie wszystkie bowiem treści Ultra HD są zakodowane w szerokiej palecie barw. Niektóre z nich wykorzystują nadal parametry Rec 709. Takich wątpliwości nie było w czasach przejścia z SD na HD. Wszystkie materiały HD były niemalże od początku kodowane wg. normy Rec 709 (wiem, wiem, nie wszystkie, ale historyków techniki proszę o przemilczenie by nie komplikować niepotrzebnie ). W każdym razie przy Ultra HD możliwe są pewne hybrydy i możliwość ręcznego wyboru może okazać się zbawienna przy odtwarzaniu niektórych materiałów. Jak się jednak ma kwestia parametrów dekodowania sygnału do wyboru szerokiej tudzież wąskiej przestrzeni barw? Otóż w DX900 zastosowano korelację – wybór Rec. 601/709 nie zmienia palety, ale po wybraniu Rec. 2020 następuje zmiana. W innym miejscu menu (konkretnie: Obraz -> Ustawienia Zaawansowane -> Gama kolorów) mamy taką listę:

I gdy wybierzemy Rec. 2020 w poprzednim menu to również w tym gama kolorów przełącza się na to ustawienie. Super! Zatem obsługę szerokiego gamutu mamy zapewnioną jak należy – TV automatycznie przestawi się na szeroki gamut po podaniu odpowiedniego sygnału i wróci z powrotem do poprzedniego ustawienia gdy go wyłączymy. Swoją drogą zastanawiam się czemu producent nie zaprogramował też przejścia w tryb kolorów “EBU” po wybraniu Rec 601, ponieważ materiały SD bazowały właśnie na takiej palecie kolorów. Jest ona jednak na tyle podobna do Rec 709, że nie ma co tego roztrząsać. Do tej pory nikomu to nie przeszkadzało to i tym bardziej nie będzie teraz

Kwestia natywnej obsługi HDR skryta jest zaś w zakładce “Typ EOTF HDMI”. Rozwińmy ją:

Jak widać na załączonych obrazkach, w tej części menu możemy ręcznie wymusić wejście w tryb HDR, przystosowany do reprodukcji treści zakodowanej z użyciem tego standardu. Ręczny wybór ST.2084, czyli właśnie normy dla HDR’a powoduje nie tylko przystosowanie charakterystyki jasności (co dokładniej zbadam w kolejnym akapicie), ale także ustawienie podświetlenia i kontrastu telewizora na maksymalne wartości, które są konieczne by poprawnie wyświetlać HDR! To świetnie, że producent tak dobrze zautomatyzował ten proces, choć wydaje się oczywiste, że skoro TV jest kompatybilny z tymi wszystkimi elementami standardu przyszłości to i powinien bezobsługowo się do nich przystosowywać. Do tej pory jednak nie widziałem jeszcze tego typu automatycznych rozwiązań jak w DX900, co mnie bardzo cieszy. Telewizor wygląda na w pełni gotowy na HDR i szeroką paletę barw. Nie potencjalnie tylko faktycznie. To działa już teraz!

Z jakichś przyczyn dodano jednak jeszcze jedną zakładkę gdzie można włączyć lub wyłączyć wsparcie dla HDR… Nie wiem czemu ona służy, ale muszę o niej napisać, ponieważ domyślnie jest ona wyłączona, zatem jeśli nabędziemy odtwarzacz Ultra HD Blu-ray, podłączymy go do TV i zobaczymy, że HDR nie działa to znaczy, że musimy odwiedzić menu Konfiguracja -> Ustawienia HDMI HDR i najzwyczajniej w świecie… włączyć.

Konfiguracja -> Ustawienia HDMI HDR. Tu musimy się udać by aktywować wsparcie dla HDR przez HDMI.

Wtedy możemy cieszyć się pełną kompatybilnością z HDR, a wyświetlacz automatycznie nas poinformuje gdy otrzyma taki sygnał:

Telewizor automatycznie informuje o otrzymaniu sygnału z HDRem.

Jakość efektu HDR

Panasonic DX900 to najlepszy w tym roku telewizor, pod względem szczytowej jasności jaką jest w stanie uzyskać. Aż 1 070 cd/m2 – tyle wynosi średnia w procedurze testowej. Przy tym zachowuje głęboką czerń. Daje to niezrównane wrażenia wizualne. Obraz dosłownie wychodzi z ekranu, a blask świateł jest tak duży, że wydają się one realne. Więcej w temacie: Jakość efektu HDR, jak ją ocenić? Wprowadzamy własny system testowy!

Reprodukcja obrazu UHD (Rec 2020 i HDR)

Szeroka paleta barw

Potencjał telewizora do generowania bardziej nasyconych barw, jakie mogą być kodowane w filmach UHD, jest duży. DX900 chwali się następującym pokryciem:

DCI P3	Rec 2020
Pokrycie palety: 99%	Pokrycie palety: 78%

Prawie 100% pokrycie palety DCI to rewelacyjny wynik. Sprawdzam ją jednak tylko w celach informacyjnych (bazuje także na niej certyfikacja Ultra HD Premium). Filmy są jednak kodowane ostatecznie w Rec. 2020, czyli ultra-szerokiej palecie, której 100% pokrycie prawdopodobnie nie zostanie nigdy osiągnięte. Wynik w granicach 80% jest zatem bardzo dobry, szczególnie jak na obecne czasy, gdy artyści w studiach filmowych pracują co najwyżej na paletach DCI P3.

W obecnej chwili, gdy na rynku są już filmy Ultra HD, a wyświetlacz jest z nimi kompatybilny, badanie samego pokrycia jest bardzo wybiórcze. Uznałem więc, że to najwyższy czas przejść o krok dalej i przeprowadzić pełną analizę odwzorowania barw w trybie Rec 2020 / HDR. Tak wygląda ono w fabrycznym trybie THX-Cinema:

THX-Cinema (Rec 2020 / HDR) ustawienia fabryczne

	wynik		wynik
Średnia deltaE barw ze standardowych	2,3	maksymalna	3,6
Średnia deltaE barw ze wzornika	1,4	maksymalna	3,2
Średnia deltaE palety szarości	1,8	maksymalna	3,9

Jak widzimy na załączonych ilustracjach, nie wszystko trafia dokładnie w swoje miejsca. Spróbujmy zinterpretować te pomiary. Jest to nieco trudniejsze niż w przypadku pomiarów Rec 709, ponieważ tam mniej więcej każdy obszar i próbka koloru ma porównywalną ważność. Tu natomiast nie do końca. Po pierwsze, w przypadku charakterystyki jasności najważniejszy jest przedział 0 – 50% jasności, ponieważ to w nim mieści się w nim “większość obrazu”. Mniej więcej tyle ile zawierały w sobie filmy Rec 709, a zatem większość kolorów przyrody, odcieni skóry i tym podobnych. Reszta, tj. 50 – 100% to zakres bardziej efektowy, przenoszący wysokie jasności W nim bezwzględna poprawność barw jest mniej istotna. Podobnie w kwestii gamutu. Wszystko co leży poza obszarem Rec 709, jest mniej istotne, ponieważ są to barwy mocno nasycone, które rzadko kiedy rozpatruje się w domenie naturalności. Każdy z nas może powiedzieć, czy np. zdjęcia twarzy, owoców, czy elementów przyrody wyglądają naturalnie, ale mocno nasycone barwy np. kolory samochodów wyglądają równie dobrze nawet z pewnymi błędami.

A więc jak radzi sobie z tym DX900 w fabrycznym THX-Cinema? Śmiało odpowiem, że dobrze! Nie jest to z pewnością referencyjne oddanie barw w trybie Rec2020/HDR. Jest to mniej więcej poziom jaki reprezentowały telewizory kilka lat temu w trybach Rec709. Innymi słowy nie ma tu grubych błędów. Nie giną detale w czerniach, jak miało to miejsce na wcześniejszych wyświetlaczach, w których tryb UHD był jeszcze kiepsko dopracowany. Nie jest jednak też pod linijkę. Najbardziej istotny zakres 0-50% ma pewne odstępstwa w gammie. Jak widzimy w okołoczerniach są duże skoki, a następnie lekkie uwydatnienie. Jeśli chodzi o paletę kolorów to środek trzymany jest całkiem dobrze. Są pewne odstępstwa, o wartościach zauważalnych, ale nie rażących. Zewnętrzem (wierzchołkami) barw się nie sugerujmy aż tak bardzo, ponieważ ich duże błędy wynikają z ograniczonego pokrycia, ale jak powiedziałem wcześniej występowanie barw w tych rejonach jest rzadkie i nawet gdy się zdarza to błąd jest ciężko zaobserwować.

Po kalibracji (do Rec. 2020/HDR)

	wynik		wynik
Średnia deltaE barw ze standardowych	1,5	maksymalna	3,1
Średnia deltaE barw ze wzornika	1,0	maksymalna	2,7
Średnia deltaE palety szarości	0,8	maksymalna	3,1

Sposób przeprowadzania kalibracji trybu Rec 2020/HDR był dla mnie bardzo intrygujący. Zastanawiałem się czy telewizor pozwoli zapisać osobne ustawienia na tym samym trybie obrazu (tak jak Samsung, Sony), czy nie. Okazuje się, że nie. Panasonic DX900 czerpie domyślnie korekcje ze zwykłych ustawień, wykonanych wcześniej dla Rec 709, co daje efekt bardzo podobny do fabrycznego trybu THX. Rec 2020 kalibruje się natomiast oddzielnie, z wykorzystaniem innego trybu. To element, który moim zdaniem wymaga jeszcze dopracowania, ponieważ miło by było mieć możliwość niezależnej kontroli nad trybem UHD, bez konieczności ręcznej zmiany trybów (tak jak było z kalibracją 3D). W każdym razie, kalibracja przynosi tu wymierne korzyści. Udało się nieco wyprostować charakterystykę jasności i obraz się zrobił przez to jeszcze trochę bardziej nasycony, co szczególnie dobrze odbiło się na pastelowych kolorach. Tyle mogę opisać na tą chwilę ponieważ nie mogłem poświęcić zbyt dużo czasu na obserwację zmian. Kalibracja Rec 2020/HDR jest wciąż rzeczą eksperymentalną, jednak możliwość jej przeprowadzenia jest kolejnym dowodem na bardzo duże zaawansowanie obecnej generacji telewizorów.

Wrażenia subiektywne

Normalnie poprzestałbym pewnie na opisach syntetycznych, jednak frajda z oglądania UHD z Rec 2020 i HDR jest zwyczajnie tak duża, że ciężko się tym po prostu nacieszyć! Każdy kto twierdzi, że różnica jest już niewielka, bo Full HD jest odpowiednio dobre, nie miał po prostu możliwości zobaczyć tego co nadchodzi. HDR robi przepaść w odbiorze efektownych scen, a poszerzona paleta barw dodaje smaczków. Mnie na przykład porwał film na Ultra HD Blu-ray: Lego: Przygoda (“The Lego Movie”):

Monitor nie odda nawet ułamka tego efektu. Możecie mi tylko wierzyć na słowo, że to ujęcie wygląda jak w 3D. Światło jest niezwykle realistyczne, ponieważ w punkcie, gdzie poprowadziłem strzałkę ma aż 1200cd/m2! Specjalnie przystawiłem w to miejsce spektrometr i dokonałem pomiaru: 

To daje naprawdę niesamowity efekt. Mogę jedynie nieco zasymulować jak mniej więcej wyglądałaby ta sama scena bez HDR. Do tego celu okroję jeszcze bardziej standardowe zdjęcie (SDR), by lepiej zrozumieć różnicę:

Symulacja obrazu SDR (Full HD)

W obrazie SDR nie ma możliwości zakodować informacji jasnościach wyższych niż 120cd/m2 (reference white), więc tak jasne podświetlenia musiałyby się zlewać, a z racji, że ta scena składa się prawie wyłącznie z blasków, to cała musiałaby być ciemniejsza. To jednak tylko symulacja… W innych scenach efekt wyglądał równie piorunująco!

Tu z kolei obserwowałem 800cd/m2 niezwykle żywego ognia. Aż ciepło się robiło przed telewizorem  

Skoro już o ogniu mowa, to niezwykle żywy jego kolor można też było zobaczyć w urywkach Mad Max’a na Ultra HD Blu-ray. Tu postanowiłem zrobić nawet pomiar, by dowiedzieć się co to konkretnie za barwa, będąc przekonanym, że w filmie Full HD nie mogłaby ona się pojawić.

I jak widać nie pomyliłem się Wątpię jednak, że na monitorze będzie możliwe wyświetlenie jej w pełnej krasie, więc proszę odpuście sobie porównania z monitora do Waszych telewizorów. Monitor 98% czytelników nie jest w stanie wyświetlić takiego koloru! Gdyby nie pomiar o którym wyżej, prawdopodobnie nie wstawiłbym nawet tego zdjęcia. Muszę jeszcze dodać, że choć na filmie występują tak skrajnie mocno nasycone kolory, to skóra aktorów, czy nawet piach po którym jadą mają naturalną, pastelową tonację. To właśnie różnica pomiędzy kontrolowanym wykorzystaniem szerokiej palety barw, a używaniem dynamicznych trybów telewizora w których wszystko staje się za mocno nasycone

Podsumowując oglądanie filmów na Ultra HD Blu-ray to przełom w jakości obrazu. Szczególnie na tak dopracowanych telewizorach jak testowany Panasonic DX900.

Granie na konsoli i PC

Panasonic DX900 nie zawodzi także w kwestii współpracy z konsolami, także tymi odświeżonymi czyli PS4 Pro i Xbox One S w trybach HDR! Jego input lag to zaledwie 36msec w trybie Full HD. To doskonały wynik!

Bardzo niski input lag – kolejny mocny punkt DX900. Graliśmy w nowego Ratchet & Clank na PS4 – było idealnie!

Szczegółówe wyniki przy różnych sygnałach poniżej:

Rodzaj sygnału	Opis	Ustawienia telewizora	Wynik
[GRY] 1080p	Lag przy konsolach obecnej generacji (PlayStation 4, Xbox One, Nintendo WiiU) pracujących w rozdzielczości Full HD	tryb “Gra”	36 ms
[GRY] 1080p + HDR	Lag przy konsoli PlayStation 4, pracującej w rozdzielczości 1080p z szeroką paletą barw i HDR	tryb “Gra”	39 ms
[PC] 4K / 1080p @ 4:4:4	Lag przy natywnej rozdzielczości np. z komputera i chęci uzyskania chromy 4:4:4 (wyraźne kolorowe czcionki)	“Pure Direct”	48 ms
[GRY] 4K	Lag przy odświeżonych wersjach konsol obecnej generacji (Xbox One S, PlayStation 4 Pro) pracujących w 4K bez HDR	tryb “Gra”	49 ms
[GRY] 4K + HDR	Lag przy odświeżonych wersjach konsol obecnej generacji (Xbox One S, PlayStation 4 Pro) pracujących w 4K z szeroką paletą barw i HDR	tryb “Gra”	48 ms
[FILM] 4K / 1080p + upłynniacz	Lag w natywnej rozdzielczości, przy działającym upłynniaczu z interpolacją klatek	tryb “THX”	60 ms

Jak widzimy TV radzi sobie nieznacznie gorzej przy sygnale 4K z np. nowej konsoli, jednak lag 49 ms nadal nie powinien stanowić różnicy dla większości graczy. Tylko najbardziej wprawieni miłośnicy FPS mogą mieć uwagi.

Chroma 4:4:4 w trybie 4K Pure Direct.

 

(9346)