TEST: Projektor Epson EH-LS10000 Laserowe źródło światła w kinie domowym

Słowem wstępu

LS10000 to najnowszy flagowy model projektora firmy Epson. Śmiało można powiedzieć, że jest on przełomem, zarówno w historii tej firmy, jak i na całym rynku projektorów. Jest to bowiem pierwszy pozbawiony klasycznej lampy UHP, która została zastąpiona laserowym źródłem światła. Na takie rozwiązanie czekało wielu kinomaniaków. Laser zapewnia bowiem niespotykaną dotąd żywotność (30 tyś godzin vs 4 tyś) i kulturę działania (niemalże natychmiastowy start, oraz wyłączenie). LS10000 stanowi także inny przełom w historii producenta – jest pierwszy modelem z segmentu kina domowego, wykorzystującym refleksyjne panele RHTPS (LCoQ). Spójrzmy jakie przetworniki stosowane są obecnie w projektorach:

Typy przetworników obrazu stosowanych w projektorach.

Nie od dziś wiadomo, że technologia odbiciowa ma z reguły większy potencjał do generowania wysokiej jakości obrazu, szczególnie jeśli mówimy o LCoS (D-ILA, SXRD). Przetwornik RHTPS zastosowany w testowanym projektorze ma szansę wreszcie ją zdetronizować!

Wygląd

Patrząc po raz pierwszy na sprzęt, można odnieść wrażenie, że ma on wyjątkowo pomysłowy design. Jest tutaj dużo więcej różnych zaokrągleń czy wypukłości niż przyzwyczaiła nas konkurencja z tej półki. W części przedniej widzimy ogromne miejsce na obiektyw, które jest elektronicznie przysłaniane na czas spoczynku. Po obu stronach znajdują się sporych rozmiarów otwory wentylacyjne. Z lewej strony patrząc od przodu znajdują się podstawowe klawisze, służące do obsługi projektora. Co ciekawe, zostały umieszczone w chowanym elemencie. Na szczycie projektora umieszczono podstawowe diody informujące o aktualnej pracy projektora. Dość sporo dzieje się z tyłu urządzenia. Możemy tam znaleźć kolejny otwór wentylacyjny, filtry do których mamy łatwy dostęp oraz dość głęboko schowane złącza. Ich umieszczenie jest bardzo dobre i pomaga uporządkować kable gdy projektor podwieszony jest do sufitu. Całe urządzenie wykonane jest z wysokiej jakości materiałów. W tym przypadku koloru czarnego.

Projektor jest oczywiście doskonale przystosowany do podwieszania pod sufitem

Wyposażenie i Złącza

Wybór złącz jest bogaty i raczej nikomu nie powinno nic brakować. Mamy tu zatem: dwa wejścia HDMI (jedno HDMI 2.0 zgodne z HDCP 2.2), serwisowe, wejście D-Sub PC oraz RS-232C, gniazdo sieciowe RJ-45,  dwa złącza pod Trigger, component i kompozyt.

W zestawie znajdziemy dwie pary aktywnych okularów migawkowych 3D (RF) ładowanych za pomocą dostarczonego kabla.

Aktywne okulary migawkowe 3D

Pilot jest bardzo dobrze wykonany i co ważne w całości podświetlany pomarańczową barwą

Testy syntetyczne

Instalacja projektora

Epson LS10000 posiada zmotoryzowany zespół optyczny. Oznacza to, że wszelkich regulacji położenia (len shift), wielkości (zoom) i ostrości obrazu (focus) dokonujemy z pilota. Możemy więc stać blisko ekranu i oglądać zmiany w małej skali, co da nam możliwość dokonania ich z wysoką precyzją. Zakres regulacji jest wręcz ogromny! Lens shift działa w przedziale od +90% do -90% w osi pionowej i +/- 40% w poziomej. To największe możliwości jakie spotkałem do tej pory w projektorze z wysokiego segmentu (a kilka testów już przeprowadziłem na portalu  ) Identyczne zakresy przesuwania w górę i w dół pozwalają na montaż zarówno w pozycji powieszonej (do góry nogami) jak i stojącej (na półce) Przypominam jedynie, że zakres regulacji w jednej z osi zmniejsza się, gdy regulujemy go jednocześnie w drugiej. To chyba najczęściej zapominana, kluczowa w pewnych sytuacjach, informacja.

Zespół optyczny pozwala na rzut w zakresie 1,28 – 2,73:1 (odległości projektora od ekranu do szerokości obrazu). Oznacza to, że aby wypełnić nasz redakcyjny, 99″ ekran, możemy umieścić projektor w odległości od 2,8 do 6 metra. Jak widzimy wygoda instalacji jest rewelacyjna! Pamiętajmy jednak, że im bliżej umieścimy projektor tym większą jasność będziemy w stanie uzyskać, a im dalej – mniejszą. W przypadku testowanego projektora różnica ta wynosi około 55% jasności (tyle stracimy montując projektor w maksymalnej odległości).

Zmotoryzowany zespół optyczny posiada oczywiście pamięć położenia soczewki, a to pozwala na użycie ekranu o proporcjach filmowych 2,39:1 (CiH) i/lub 2,06:1 (CiA). Można także zamontować dwa ekrany w jednej kasecie (istnieją takie rozwiązania na rynku) i wygodnie przełączać się między nimi. Funkcjonalność taką uzyskujemy bez żadnych dodatkowych soczewek anamorficznych dzięki czemu nie jesteśmy narażeni na degradację obrazu, która jest nieodłączna skalowaniu. W projektorze dostępne jest aż 10 banków pamięci obiektywu, wygodnie wybieranych z pilota.

10 zapisanych ustawień obiektywu, dostępnych pod pilotem.

Jasność i głośność

W minimalnej odległości od ekranu, jasność laserowego źródła światła (po kalibracji) wyniosła dokładnie 660 lumenów w trybie ECO, 905 lumenów w trybie normalnym i 1150 lumenów w maksymalnym. To dobre wyniki! Odsuwając się skrajnie (używając maksymalnego oddalenia obrazu funkcją zoom) tracimy ok. 55% jasności. Wartość ta wydaje się duża, jednak weźmy pod uwagę, że zakres regulacji zoomu jest również bardzo duży (aż 2,1x). Uwzględniając te dane sugeruję następujące przekątne ekranu, przy użyciu tkaniny białej (gain 1.0) i chęci uzyskania wzorcowej jasności, wynoszącej 48cd/m2:

Jak zatem widzimy, LS10000 umożliwia dosyć dużych przekątnych ekranu, jednak nie jest demonem jasności, więc wymagać to będzie zamontowania go relatywnie blisko ekranu. Co jednak bardzo istotne nie ma ryzyka, że po czasie obraz stanie się zbyt ciemny ze względu na starzenie się źródła światła. Przy laserowej technologii spadki te są przecież minimalne. W przypadku projektorów opartych o lampę, wartości prezentowane w powyższej tabeli sprawdzają się jedynie na początku pracy i trzeba liczyć się albo ze spadkiem jasności po kilkuset godzinach oglądania, albo wybrać jednak trochę mniejszy ekran. LS10000 będzie radził sobie z dużymi formatami niemalże przez cały czas!

99″ przy pozycji projektora od 2,8 do 6m! Każdy wpasuje go do swojego pomieszczenia i uzyska taaaaaaki obraz

Praca projektora w trybie ECO jest bardzo cicha, w normalnym również daje się użytkować. Wariant maksymalny jest nieco głośny, ale na pewno “przejdzie” jeśli projektor nie wisi bezpośrednio koło głowy. Ogromną zaletą projektora jest także bezgłośny system “dynamicznej przysłony”. Nazwę tego systemu ująłem celowo w cudzysłów, bowiem funkcja realizowana jest za pomocą przyciemniania laserowego źródła światła. Dzięki temu, działanie jest całkowicie bezgłośne i bardzo skuteczne. Przy pełnej czerni, źródło światła może wygasić się całkowicie, co nie jest możliwe w przypadku projektora zasilanego lampą.

Jakość optyki

O ile umieścimy projektor prostopadle do ekranu, to jego dalsza instalacja będzie czystą przyjemnością. Bez problemu wycelujemy obrazem w ekran przy użyciu funkcji lens shift i pilota. Po ustawieniu, krawędzie obrazu niemalże idealnie pokrywały się z brzegami ekranu. W tej kwestii odchyły były tak minimalne (maks kilka milimetrów), że można powiedzieć, że nie było ich widać wcale, z normalnej pozycji widza!

Uzyskana ostrość obrazu była także rewelacyjna. To przede wszystkim dzięki temu, że panele RHTPS mają znacznie większy współczynnik wypełnienia, a zatem struktura obrazu wygląda zupełnie inaczej niż to co znamy z projektorów LCD. Jest ona znacznie bardziej podobna (być może nawet lepsza) do tej, znanej z LCoS.

Zastosowany w LS10000 przetwornik R-HTPS daje znacznie lepszą ostrość obrazu, niż produkty 3 LCD, a to dzięki większemu współczynnikowi wypełnienia piksela (aperture ratio).

Jakość optyki zastosowanej w projektorze jest także na bardzo wysokim poziomie. Ostrość zarówno na brzegach ekranu jak i w środku była na wysokim poziomie. Równie dobre słowa można powiedzieć o konwergencji. Jaskrawe krawędzie prawie nie rozszczepiały się na składowe, mimo zrobienia jedynie podstawowej regulacji w tym zakresie, a oczywiście dostępna jest także bardziej dokładna – strefowa. W tej kategorii LS10000 góruje nad testowanymi w niedawnym czasie, projektorami konkurencyjnymi!

Konwergencja, po podstawowej regulacji (bez podziału na obszary) jest bardzo dobra. Tak samo ostrość. Tutaj widzę, że LS10000 jest faworytem pośród, podobnej cenowo, konkurencji.

W praktyce, w Epsonach dystrybuowanych na nasz kraj, z pewnych przyczyn nie znajdziemy trybów THX. Nie powinniśmy jednak być zbyt zmartwieni, bo jak się okazuje, równie dobrą robotę robi tryb [Naturalny], który wg. instrukcji… wymaga “ustawienia barw” Tryb ten sprowadza nas w pobliże standardu Rec 709, a co za tym idzie, odwzorowuje materiał wideo najbliżej tej formy, w której widział go reżyser w studio filmowym.

Odrębną sprawą jest tryb [Adobe RGB], [Kino], oraz [Kino Cyfrowe]. Przy ustawieniu tym w tor światła wprowadzony zostaje dodatkowy filtr, który powoduje poszerzenie palety barw. Dzięki temu projektor jest w stanie pokryć niemal w 100% przestrzeń znaną z dużych kin cyfrowych – mowa tu o DCI. Zastosowanie domowe takiego trybu jest raczej żadne, bo przecież nikt nie ma dostępu do treści DCI, a wyświetlanie treści z płyt Blu-Ray w poszerzonej palecie barw spowodowałoby sztuczne przesycenie kolorów. Daje to jednak maszynie potencjał do niektórych zastosowań profesjonalnych, na przykład do wyświetlania zdjęć w Adobe RGB na potrzeby prezentacji, czy w momencie gdy chcielibyśmy wstawić projektor do studio filmowego i tworzyć na nim filmy DCI. Wątpię, by do tego znaleźli się chętni, ale projektor sprawdza się dobrze w kontekście reprodukcji barw, więc generalnie było by to możliwe. Może nawet nie do tworzenia, a do odglądu treści w screening roomach? Są tutaj chętni z branży?

Fabrycznie

Wspomniany wcześniej tryb [Naturalny] zbliża nas do perfekcyjnej reprodukcji obrazu, ale oczywiście z pewnymi odstępstwami. Niemniej nie są one nazbyt duże, o co miałem obawy z uwagi na nową technologię zastosowaną w projektorze. Zasadniczo są dwa niuanse, poza którymi obraz oddawany jest w swojej w pełni naturalnej tonacji. Należy do nich nieznacznie przekłamany odcień bieli – nieco za ciepły przy jasnych barwach, a w ciemnych uciekający w róż, ale oczywiście nie jest to nachalne przekłamanie jak zobaczycie na scenach w galerii przekłamań. Drugą kwestią jest gamma – nazbyt zaniżona. To oczywiście lepsza opcja niż zawyżenie, które powodowałoby utratę detali w czerniach. Tutaj detale są dobrze widoczne, trochę wręcz za mocno, co powoduje lekkie wizualne zmniejszenie kontrastowości i nasycenia barw. Ten stan mógłby bardziej pasować do salonu z jasnymi ścianami, w którym odcienie pobliskie czerni zlewają się pod wpływem odbić ze ścian, ale w dedykowanych pomieszczeniach znacznie lepszą poprawność obrazu, jak i subiektywne wrażenia wizualne daje gamma pokrywająca się z wzorcową linią.

Podsumowując więc, używanie trybu [Naturalny] zapewnia nam ładne, naturalne odwzorowanie kolorów. Nie jest to oczywiście 100% możliwości projektora, w zasadzie nigdy nie jest, bo przecież na to składa się także otoczenie, ekran i inne elementy. W naszych referencyjnych warunkach jest to jednak bardzo zadowalający stan, a teraz zobaczmy na ile da się go poprawić po kalibracji…

Po kalibracji

Bogate funkcje kalibracyjne, które zastosowano w LS10000 dają możliwość uzyskania znacznie lepszego, czystszego, odcienia bieli i dopasowania sprzętu do pomieszczenia w którym odbywa się projekcja. W przypadku naszej redakcji, jako docelowy punkt gammy użyłem oczywiście stricte normy studyjnej. Poskutkowało to przyjemnym wzrostem kontrastowości i nasycenia obrazu. Subiektywnie można by powiedzieć, że zrobił się on bardziej “kinowy”. Dopracowany odcień bieli dał czystsze barwy, aczkolwiek gdzieś w rejonach ciemniejszych odcieni została pewna doza różowego nalotu. To było już jednak subtelne zabarwienie, które nawet mi, przy oglądaniu znanych treści, nie rzucało się specjalnie w oczy, także można powiedzieć, że po kalibracji, LS10000 jest dosyć bliski barwnej perfekcji. Jestem zatem usatysfakcjonowany sprawnością urządzenia pod tym względem.

Dodatkowo miałem okazję porozmawiać z moimi przyjaciółmi – kalibratorami z Francji i Angli i podzielili się oni ze mną rezultatami kalibracji innych egzemplarzy Epsona LS10000. Przeważnie wypadały one jeszcze lepiej, tj. udawało się z jeszcze lepszą precyzją ustawić odcień obrazu w rejonach ciemnych – to czego nie udało się wykonać pod linijkę na naszym egzemplarzu. To bardzo dobra informacja, ponieważ Epson nie oferuje aż tak rozbudowanego panelu kalibracyjnego jak np. Sony, by książkowo skalibrować każdą sztukę. Jeśli jednak kilka innych urządzeń wypadło jeszcze lepiej niż nasz, który już stawia poprzeczkę bardzo wysoko, to śmiało można powiedzieć, że projektor zasługuje na piątkę!

Pobierz pełny raport z kalibracji projektora 

Galeria przekłamań obrazu

Skalowanie SD, obróbka cyfrowa

Skalowanie obrazu przebiega sprawnie, a w testowanym projektorze nie zostały zastosowane jakiekolwiek niewyłączalne funkcje wpływające na naturalne odwzorowanie obrazu. Jeśli nabywca okaże się jednak fanem sztucznego podnoszenia ostrości obrazu, to LS10000 zachwyci go bogactwem funkcji właśnie tego typu. Do dyspozycji mamy kilka systemów rozlokowanych w kilku zakładkach menu. Najlepiej sprawdza się funkcja [Zwiększanie Szczegółów]. Rezultaty jak poniżej

Prezentacja tej samej sceny przy różnych ustawieniach wyostrzania.

Mamy do dyspozycji także cały system skalowania do Ultra HD, które uzyskiwane jest za pomocą funkcji 4K Enhancement. O tym powiem więcej w odpowiednim akapicie.

Kontrast i Czerń

Epson LS10000 to pierwszy projektor do kina domowego, który wykorzystuje panele R-HTPS. Jest to technologia, której znacznie bliżej sposobem działania do LCoS, aniżeli do 3 LCD i główną zaletą, zaraz po lepszej ostrości obrazu, jest właśnie dużo wyższy kontrast. Drugą nazwą, funkcjonującą na typ zastosowanego przetwornika obrazu jest LCoQ (Liquid Crystal on Quartz).

Scena (kontrast między białym kołem, a środkiem białego okręgu)	Opis sceny	Wynik pomiaru
	On/off zdolność projektora do wyświetlania naprzemiennie czerni i bieli	14 500:1
	On/off + dynamiczna przysłona zdolność projektora do wyświetlania naprzemiennie czerni i bieli wraz ze wspomaganiem dynamicznej przysłony, która przyciemna czarny obraz	nieskończoność
	Kontrast ANSI obrazujący zdolność do wyświetlania czerni w bezpośrednim sąsiedztwie jasnych elementów	184:1

LS10000 uzyskał wynik kontrastu on/off na poziomie 14 500:1. Przy użyciu dynamicznej przysłony kontrast okazał się nieskończony, bowiem system sterowania laserem wygasił całkowicie źródło świata. Są to rewelacyjne wyniki, które plasują projektor na czołowej pozycji najlepszych urządzeń, które miałem okazję do tej pory zmierzyć. Subiektywnie, w naszej zaadaptowanej redakcji, czerń wyglądała na bardzo głęboką dzięki natywnym możliwościom projektora. Jeśli jednak chodzi o system “dynamicznej przysłony”, to nie wnosi on wcale aż tak wiele. Przy pierwszym stopniu działania był na tyle łagodny, że prawie nic nie zmieniał, nawet przy ciemnych ujęciach. W drugim, nieco agresywniejszym, widać było przyciemnianie obrazu i wizualnie lepszą czerń, natomiast dało się też zauważyć “pompowanie” światła przy przechodzeniu od jasnych scen do ciemnych. Taki efekt musi jednak występować przy zastosowaniu tego rodzaju wspomagaczy, które zapewniają wizualnie lepszą czerń. W mieszanych scenach było na tyle dobrze na ile pozwalało pomieszczenie. Ponownie, kontrast ANSI wyszedł na poziomie 184:1, właśnie przez odbicia ze ścian. Generalnie można więc uogólnić, że w ciemnych scenach filmowych jakość projektora ma największy wpływ na czerń, zaś w mieszanych, główną role odgrywa otoczenie. W przypadku tak dużego potencjału jaki ma LS10000 ważne jest więc dopracowanie też tego drugiego. 

Dobre pomieszczenie (nasza redakcja) i projektor o fenomenalnej czerni (Epson LS1000) daje wrażenie dużego telewizora, a nie projektora.

Tak czy inaczej, LS10000 może poszczycić się świetnym wręcz kontrastem i żaden projektor DLP (nie ważne, czy mówimy o BenQ, czy o Sim2), czy LCD nie może się z nim równać pod względem czerni. Co jednak gdyby porównać go do innego projektora wysokiej klasy, na przykład Sony, czy JVC. Tu myślę, że pojedynek byłby ciężki. Być może JVC byłby nieco lepszy pod względem kontrastu, a Sony wypadłby podobnie. To jednak tylko moje przypuszczenia, bowiem nie miałem okazji skonfrontować obu urządzeń, a pamięć nie jest aż tak dokładna.

Jednolitość obrazu

W naszym pomieszczeniu testowym, obiektyw projektora znajduje się około 3,8 metra od ekranu. W LS10000 wymaga to odsunięcia obrazu o około 20% zakresu zoomu. Jesteśmy zatem w zakresie, który teoretycznie zapewnia większe nierównomierności jasności  (te cechy zależą m.in. właśnie od ustawienia zoomu – przypominam), a mimo to są one stosunkowo niewielkie, jak widzimy na poniższym diagramie:

Błędy deltaE (liczbowe) wynikają praktycznie tylko z różnic w jasności. Zafarbów niemalże brak.

Nie ma też dużych niejednolitości barwy, aczkolwiek takowe dało się trochę dostrzec na białej planszy i tylko tam. Podczas oglądania materiału barwa wyglądała na jednolitą na całym ekranie. Tutaj też widać przewagę zastosowanej technologii LCoQ nad 3 LCD, jednak DLP są pod tym względem niepobite. Wkraczamy tu jednak trochę w rozważania teoretyczne, skoro i tak tych błędów nie widać na co dzień.

UltraHD / 4K

Koniecznie kliknij i przeczytaj też artykuł o Ultra HD: “UHD? 4K? Czym jest technologia, która podbija rynek”

 

Epson LS10000 nie posiada natywnej rozdzielczości Ultra HD, jednak jest w stanie ją uzyskać za pomocą systemu 4K Enhancement (technologia podobna do tej stosowanej np. w JVC czyli e-shift). System ten bazuje na rysowaniu co drugiej klatki przesuniętej o 0,5 piksela w prawo i w dół względem oryginalnej. Przy 120Hz przetworniku obrazu jest to możliwe do wykonania bez widzialnego efektu migotania. Tego typu fizyczne przesuwanie obrazu jest zaś możliwe dzięki wykorzystaniu tzw. zjawiska dwójłomności światła. W torze optycznym projektora zastosowano odpowiedni polaryzator, oraz soczewkę przesuwającą obraz w zależności od kierunku polaryzacji światła. Takie samo zjawisko można zaobserwować w naturze po przejściu spolaryzowanego światła przez niektóre minerały, np. Kalcyt:

 

Zjawisko dwójłomności światła w naturze.

 

A tak wygląda to w projektorze:

 

Dodatkowe elementy toru optycznego w LS10000.

 

Dzięki przesunięciu jednej klatki względem drugiej możliwe jest wyrysowanie teoretycznie czterokrotnie większej liczby pikseli. Testowany projektor może zrobić to zarówno dla sygnału Full HD, skalując go do Ultra HD, jak i przyjąć natywnie sygnał UHD i postarać się go wyświetlić odwzorowując jak najwięcej detali.

 

Zarówno sygnał Full HD może zostać przeskalowany do UHD jak i UHD może zostać przyjęty natywnie.

 

Oczywiście metoda ta ma pewne ograniczenia. To czego nie można jej jednak odmówić, to fakt, że generuje gładszy obraz ze zdecydowanie mniej widoczną strukturą pikseli.

 

Obraz standardowy vs. skalowany do 4K przez 4K Enhancement w tym drugim przypadku siatka pikseli jest wcale niewidoczna.

 

Krawędzie są jednak nieco zmiękczone, ale tutaj zależy to od ustawienia pracy systemu i rozmaitych ustawień sztucznego wyostrzania. Generalnie skalowanie obrazu zawsze go zmiękcza, szczególnie, gdy jest przeprowadzane w ten sposób, więc i lekkie wyostrzanie musi być nieodłącznym elementem pracy takich funkcji. Samych trybów przeskalowywania mamy kilka:

 

Tryby skalowania do 4K za pomocą funkcji 4K Enhancement.

 

Moim zdaniem, najlepszym wyborem jest 4K-1, ewentualnie 4K-2. Kolejne tryby zbyt mocno uwydatniają krawędzie.

Co jednak stanie się gdy podamy na projektor natywny sygnał 4K licząc, że wyświetli jak największą ilość detali? W tym przypadku faktycznie zobaczymy ich trochę więcej! Zerknijmy na dokumentację zdjęciową, którą zgromadziłem robiąc zdjęcia przy tych samych ustawieniach aparatu. Następnie zostały one przeskalowane dwukrotnie.

 

Tryb 4K Enhancement, typ sygnału	Obraz wynikowy
Wyłączony, sygnał 1080p
4K-1, sygnał 1080p
Wyłączony, natywne Ultra HD
4K-2, sygnał 1080p

 

Jak widzimy na powyższej scenie, tryb 4K-2 naprawdę mocno wzmacnia lokalny kontrast, więc wstawiam zdjęcia tego trybu tylko w celach informacyjnych. Skupmy się jednak na 4K-1. Takie ustawienie generuje wyraźnie gładszy obraz, bez widocznej siatki pikseli, co będzie bardzo korzystne dla widza znajdującego się w odległości mniejszej niż około 4cm/cal ekranu, czyli zalecanej do UHD, jak wynika z naszego kalkulatora odległości. Samo przeskalowanie nie dodaje jednak nowych detali, nie ma przecież takiej opcji. Bardzo ciekawe jest natomiast porównanie obrazu skalowanego do podanego natywnie w UHD ze źródła. Różnice w tych dwóch wariantach można odczytywać jako faktyczną zdolność systemu 4K Enhancement do wyświetlania wyższej rozdzielczości. Jak widzimy na zdjęciach, porównanie wypada na korzyść wariantu UHD, jednak różnica nie jest wielka. Da się zauważyć więcej detali na drzewach w tle i na ramie statku. Ta różnica jest jednak wciąż daleka tej, którą powinniśmy widzieć porównując do projektora z natywnym 4K.

 

Na podstawie powyższych analiz wynika zatem, że Epson LS10000 robi dobrą robotę i daje poczuć wyższą rozdzielczość obrazu niż Full HD, jednak za pomocą technologii 4K Enhancement nie jest w stanie dać tego co natywna matryca Ultra HD. Podobne wnioski można wysnuć z drugiej sekwencji testowej. Tutaj różnice są trochę mniejsze, ponieważ 4K Enhancement gorzej radzi sobie przy obrazach o mocno kontrastujących konturach:

 

Tryb 4K Enhancement, typ sygnału	Obraz wynikowy
Wyłączony, sygnał 1080p
4K-1, sygnał 1080p
Wyłączony, natywne Ultra HD
4K-2, sygnał 1080p

 

Jeśli chodzi o techniczne możliwości dostarczenia sygnału 4K do projektora, to prezentują się one jak poniżej w tabelce. Generalnie rzecz ujmując, HDMI 1 jest pełnoprawnym portem 2.0, aczkolwiek poziomu A (czyli bez 600MHz). Oznacza to, że wszystkie formaty z próbkowaniem 4:2:0 doprowadzić można bezpośrednio.

 

Obsługa rozdzielczości 3840×2160@60Hz 4:2:0	TAK
Obsługa rozdzielczości 3840×2160@24Hz 4:4:4	TAK
Obsługa rozdzielczości 3840×2160@60Hz 4:4:4	NIE
Kompatybilność z HDCP 2.2	TAK – HDMI 1

DCI P3	Rec 2020
Pokrycie palety: 97%	Pokrycie palety: 72%

Słowem podsumowania: mimo, że nie jest to natywny projektor Ultra HD, to nieuprawnionym jest też mówić, że oferuje “tylko Full HD”. LS10000 jest gdzieś pomiędzy tymi dwoma technologiami. Daje poczuć wyższą rozdzielczość obrazu, aczkolwiek nie pozwala jej ujrzeć w pełni.

Odwzorowanie ruchu

Koniecznie kliknij i przeczytaj artykuł o fotografiach ruchu: “Śledząca Kamera – najlepsze kryterium odwzorowania ruchu”

Projektor Epson LS10000 może pochwalić się całkiem niezłym wsparciem dla odwzorowania ruchu, ale porozmawiajmy najpierw o podstawach. Technologia LCoQ na której bazują panele RHTPS ma bardzo krótki czas reakcji, który jest de facto nie powoduje smużenia sam w sobie. Podobnie jednak jak projektory, czy telewizory LCD lub OLED bazuje on na zasadzie działania sample-and-hold, która sama z siebie wywołuje smużenie ruchomego obrazu. Genezę problemu S&H opisałem szczegółowo przy teście telewizora OLED, więc odsyłam do niego osoby, które jeszcze nie wiedzą o czym mowa Zapraszam do sekcji “Odwzorowanie Ruchu”.

Epson LS10000 poprawnie przyjmuje i wyświetla trzy główne klatkaże (24p, 50p i 60p), w których rejestrowany jest obraz. Oznacza to, że klatki obrazu są wyświetlane z równymi odstępami czasu, a więc nie są wprowadzane jakiekolwiek zaburzenia płynności w postaci mikroprzycięć. Sposobem na poprawę ostrości ruchu (np. przy transmisjach sportowych), oraz płynności (w filmach) jest system poprawy płynności (“upłynniacz”). Regulacja systemu, w nowym projektorze jest dosyć prosta – sprowadza się do wybrania jednego z czterech ustawień funkcji [Interpol. ramki]

Tryby pracy upłynniacza w LS10000

Ustawienie [Niska/Normalna/Wysoka] różni się działaniem tylko przy materiałach filmowych (24/25p). Przy treściach wideo (50, 60i/p), które bez wspomagania mają tendencję do smużenia, działa identycznie i poprawia czytelność ruchomego obrazu dwukrotnie! Następuje to za pomocą powielenia klatek do wartości 100/120. Dodatkowe klatki wyliczane są na podstawie kierunku ruchów obiektu i wstawiane pomiędzy oryginalne. To dwukrotnie zmniejsza efekt S&H. W filmach natomiast wariant [Niska] poprawia płynność całkiem mocno, ale nie na tyle by powodować irytującą, teatralną, nadpłynność. Ustawienie [Normalna] i [Wysoka] przerabia materiał filmowy już na tyle, że mi się efekt osobiście nie podoba, ale na pewno są wśród nas osoby, które będą zadowolone i z takiego ustawienia. Ja zostaję przy [Niska] i chwała producentowi, że to ustawienie daje taką samą ostrość ruchu przy materiałach video 50 i 60p. Dzięki temu nie będziemy zmuszeni wchodzić do menu i przyłączać w zależności o treści.

Tyle potrafi zrobić dla nas LS10000 w kwestii poprawy płynności i redukcji smużenia. Oznacza to, że plasuje się on na równi z najlepszymi projektorami konkurencji. Chciałbym zwrócić jednak uwagę, że nie jest to szczyt możliwości tego typu urządzeń. Telewizor nadal wiodą prym w redukcji rozmycia. Miejmy nadzieję, że projektory będą je gonić.

Nazwa trybu	Informacje		Obraz postrzegany w ruchu
Wyłączony	Smużenie: bardzo duże   Maksymalna jasność: 52cd/m2 (eco)	Powielenie krawędzi: brak     Poprawa płynności filmów (24p): brak
Niska	Smużenie: umiarkowane     Maksymalna jasność: 52cd/m2 (eco)	Powielenie krawędzi: brak   Poprawa płynności filmów (24p): umiarkowana poprawa (optymalny balans między szarpaniem a efektem opery mydlanej)
Normalna	Smużenie: umiarkowane     Maksymalna jasność: 52cd/m2 (eco)	Powielenie krawędzi: brak   Poprawa płynności filmów (24p): mocna poprawa (lekki efekt opery mydlanej)
Wysoka	Smużenie: umiarkowane     Maksymalna jasność: 52cd/m2 (eco)	Powielenie krawędzi: brak   Poprawa płynności filmów (24p): bardzo mocna poprawa (typowy efekt opery mydlanej)

Technologia 3D

Do projektora możemy dokupić wygodne i lekkie okulary 3D. Transmiter radiowy został wbudowany w projektor. Jeżeli chodzi o jakość obrazu to jest ona typowo dobra dla projektorów. Przy dużym ekranie możemy liczyć na opad szczęki! Obraz nie należy do zbyt jasnych ale przy dobrych filmach z ciekawymi efektami może się podobać. Szczególnie, że crosstalk nie należy do zbyt uciążliwych. Projektor trzeba też bezwzględnie skalibrować gdyż tryb 3D prezentuje kolory znacznie odbiegające od tego co możemy zobaczyć w całkiem dobrych trybach fabrycznych projektora.

Granie na konsoli i PC

Koniecznie kliknij i przeczytaj artykuł o dwóch sprawach: “Input Lag, chroma 4:4:4 – czy są istotne?”

Granie na Epsonie LS10000 jest możliwe, jednak na tym polu projektor sprawdza się nieco gorzej. W menu znajdziemy tryb gra, jednak lag w tym trybie wynosi aż… 110ms! Obsługiwana jest także Chroma 4:4:4 / RGB. Opóźnienie nie umożliwia jednak zbyt komfortowego korzystania z konsoli, szczególnie w grach typu FPP. By w ogóle pograć należy więc przełączyć się w tzw. tryb [Niska Precyzja], w którym to lag wynosi 56ms. Jest to znacznie lepszy rezultat, który mniej wytwornym graczom pozwoli cieszyć się rozrywką. Problem w tym, że przy takim ustawieniu rozdzielczość projektora nie wynosi nawet Full HD! Na oko można powiedzieć, że jest to co najwyżej 720p. 

Uzyskanie tak niskiego laga wiąże się ze spadkiem rozdzielczości do 720p lub gorzej…

Podsumowanie i ocena

Epson LS10000 to przełom na rynku projektorów, a w zasadzie dwa przełomy. Po pierwsze, to pierwsza aplikacja laserowego źródła światła w projektorze z segmentu kina domowego, po drugie pierwsze wykorzystanie odbiciowych paneli RHTPS (LCoQ). Laser zapewnia wieloletnią, bezproblemową pracę, oraz wysoką kulturę działania. Po kilku dniach obcowania z urządzeniem ciężko jest się już przyzwyczaić do potrzeby rozgrzewania się, czy studzenia, w klasycznym projektorze. Dzięki panelom RHTPS projektor może natomiast równać się z najlepszymi na rynku konstrukcjami, wykorzystującymi przetworniki LCoS. W warunkach kinowych dostarcza on więc fenomenalną czerń i plastykę obrazu. W kontekście odwzorowania barw i ruchu projektor jest typowym reprezentantem high-endu, jednak nie dokonuje tu żadnego przełomu. Bezsprzeczną zaletą jest też wsparcie dla Ultra HD. Choć nie jest on jak projektor cechujący się taką rozdzielczością natywne, to jest w stanie dostarczyć ułamek wrażeń z oglądania UHD. Szkoda tylko, że gra na konsoli wymaga wyraźnego obniżenia jakości obrazu. Tutaj producent mógłby bardziej się postarać. Poza tym niuansem projektor jest zdecydowanie godny polecenia. To inwestycja na lata!

PLUSY

• Użycie laserowego źródła światła (brak lampy)
• Wykorzystanie odbiciowych paneli RHTPS (LCoQ)
• Bardzo długa żywotność – 30 000 godzin
• Wysoka kultura pracy: natychmiastowe włączanie i wyłączanie projektora
• Fenomenalna czerń i plastyka obrazu
• Dobra jasność projektora zarówno przed jak i po kalibracji
• Skuteczne i bezgłośne działanie dynamicznej przysłony (przyciemniania laserowego źródła światła)
• Ostrość obrazu dzięki panelom RHTPS
• Rozbudowane tryby fabryczne obrazu
• Bardzo dobre oddanie kolorów po kalibracji oraz dobre w fabrycznym trybie “Naturalny”
• Cicha praca (bardzo dobry do kina domowego)
• Spora elastyczność w instalacji projektora – w pełni zmotoryzowany zespół optyczny (zoom, lens shift, focus)+
• Jednorodność obrazu
• Sprawnie działająca funkcja 4K Enhancement
• Pokrycie szerokiej palety barw jednak bez gwarancji działania z materiałem UHD
• Satysfakcjonująca ostrość i płynność ruchomego obrazu

MINUSY

• Brak natywnej rozdzielczości 4K
• Brak ubsługi HDR
• Ze względu na duży Input Lag gracze mogą być rozczarowani
• Cena? 🙂

 
Cena: Epson EH-LS10000 32 000zł
 
Sprzęt do testów dostarczyła firma Epson
 
 
Przeczytaj artykuł odnośnie ocen oraz wyróżnień na HDTVPolska.com: 

Jak testujemy wyświetlacze na HDTVPolska.com? Czemu testy wyświetlaczy są najbardziej profesjonalne w Polsce i jedne z najlepszych na świecie?
 
 

Ekrany biorące udział w naszych testach są profesjonalnie skalibrowane i przygotowane przez http://skalibrujtv.pl/. To daje nam pewność, że wyciągnęliśmy z nich maksimum możliwości! Jak kalibrujemy? Przeczytaj test kalibracji.

[table “” not found /]