Powrót

Jaki kupić projektor? Natywny Ultra HD 4K czy z funkcją e-shift / 4K Enhancement

Piotr "Gmeru" Gmerek
Mam wrażenie małego Déjà vu. To rok 2015 miał być rokiem Ultra HD. Czy tak się stało? Po części tak. Dostaliśmy bowiem, możliwość zakupienia wybranych telewizorów oraz projektorów w pełni gotowych na przyjęcie i wyświetlenie materiałów zgodnych ze specyfikacją Ultra HD. Jednak doskonale wiemy, że w mijającym właśnie roku nie doczekaliśmy się nowego standardu filmów czyli odtwarzaczy Ultra HD Blu-ray. Te, pojawią się w pierwszym kwartale 2016 roku. Jednak w pogoni za świątecznymi prezentami, także tymi “grubszymi”, dobrze wiedzieć za co się płaci często nie małe pieniądze. Dobrze też wiedzieć czego tak naprawdę potrzebujemy. Oraz skąd biorą się wysokie ceny np. w przypadku konkretnych modeli projektorów.
 
Oglądanie filmów zawsze związane było z kinem oraz ogromnymi przekątnymi. To właśnie na takich ekranach możemy bez końca oddać się hollywoodzkiej rozrywce. Póki co, temat projektorów z obsługą rozdzielczości 4K był w 100% zarezerwowany dla firmy Sony. Czy coś się zmieniło pod koniec bieżącego roku? Teoretycznie nie. Firma z Japonii umocniła się wręcz na pozycji lidera zgodności z Ultra HD wypuszczając do sprzedaży model VW520 (nasz pełny test). I póki co jest to jedyny model na rynku, który jest w 100% zgodny z nowym standardem.
 
Inni producenci oferują albo projektory Full HD albo projektory posiadające namiastkę współpracy z Ultra HD. Warto tutaj chociażby wspomnieć o takich firmach jak Epson czy JVC. Produkt tego pierwszego, z obsługą technologii 4K Enhancement, mogliście obadać w naszym dokładnym teście tutaj. Za projektory JVC weźmiemy się już wkrótce ale w przypadku tego producenta zastosowano tzw. e-shift. Oba rozwiązania są właściwie zbieżne i robią dokładnie to samo. Co dokładnie? O tym przeczytacie w dalszej części tekstu.
 
Jaki zatem wybrać projektor z najwyższej półki? W pełni zgodny z Ultra HD czy może z funkcją “ulepszania” obrazu Full HD do 4K?
 

Natywne 4K – Ultra HD

Jak już wyżej napisałem, jedynym producentem na ten moment, posiadającym w swojej ofercie projektor w 100% zgodny z Ultra HD jest firma Sony. Model VW520 jest świetnie przygotowany do jego obsługi. Podobnie jak ubiegłoroczny sprzęt (VW500), przyjmuje on wszelkie formaty Ultra HD przez złącze HDMI 2.0, aczkolwiek wciąż jest ograniczony do tak zwanego “poziomu A”, czyli 2160p60Hz obsługuje jedynie przy próbkowaniu barw 4:2:0. Do filmów nie ma to żadnego znaczenia, jednak gdy podłączymy na przykład komputer to drobne kolorowe czcionki będą lekko rozmyte.
 
Obsługa rozdzielczości 3840×2160@60Hz 4:2:0 TAK
Obsługa rozdzielczości 3840×2160@24Hz 4:4:4 TAK
Obsługa rozdzielczości 3840×2160@60Hz 4:4:4 NIE
Kompatybilność z HDCP 2.2 TAK – HDMI 2
 
Z punktu widzenia użytkowników kina domowego, znacznie ważniejsza jest jednak tegoroczna nowość na dwóch polach. Przypominam tutaj slajd z premiery projektorów na targach IFA
 
 
VW520 jest pierwszym projektorem na rynku z pełnym wsparciem zarówno dla standardu HDR jak i szerokiej palety barw – Rec 2020! Producent wyraźnie deklaruje, że urządzenie samoczynnie rozpozna obydwie funkcjonalności po podłączeniu odtwarzacza Ultra HD Blu-ray wraz z odpowiednią płytą.
 
Aby zobaczyć pełnię możliwości nowego standardu Ultra HD Blu-ray, będzie potrzebny projektor zgodny w 100% z normą Ultra HD
 
Pokrycie szerszej palety barw, jak i błędy jej odwzorowania, możemy sprawdzić z miejsca, bowiem w menu projektora można wybrać ręcznie tryb Rec 2020. Nie ma jednak do wyboru palety DCI, która także będzie (potencjalnie) miała zastosowanie w filmach nowej jakości. Nic oczywiście nie stoi na przeszkodzie by ustawić jedną z pozostałych, predefiniowanych, przestrzeni barw do DCI, ale czy też projektor przełączy się automatycznie na nią? Tego nie wiemy, jak i nie wiemy czy w ogóle filmy w DCI będą wychodziły na płytach Blu-ray. Póki co, cieszy nas bardzo kompatybilność z Rec 2020. Oznacza to, możliwość reprodukcji niektórych kolorów, których nie zobaczymy w obecnym standardzie dla HD – Rec.709. Jeżeli chcecie już teraz zobaczyć jak może wyglądać film z szerszą paletą barw, zapraszam do cyfrowego kina.

 

DCI P3 Rec 2020
Pokrycie palety: 92% Pokrycie palety: 68%

 

Jak widać na powyższych diagramach, pokrycie jest całkiem niezłe, aczkolwiek nie aż tak dobre jak w telewizorach. Super jednak, że podjęto kroki w celu uzyskania bogatszego spektrum barw, oraz, że cel został w pewnym stopniu osiągnięty. Dzięki temu, że wyboru możemy dokonywać ręcznie, możliwa jest też ocena przekłamań kolorów w trybie Rec 2020.

 

Ustawienie Rec 2020 vs norma DCI Ustawienie Rec 2020 vs norma Rec 2020

 

Jak widzimy na załączonych obrazkach, czerwienie całkiem nieźle układają się do właściwej normy Rec 2020. Zielenie jednak biegną swoim torem. Widocznie nie jest możliwe ich pełne skorygowanie. Wygląda też na to, że te rejony barw lepiej pasują do DCI aniżeli do Rec 2020. Cóż, mamy trochę pomieszanie z poplątaniem Fajnie jednak, że jest ta szeroka paleta. Jak widać, nie uda się jej referencyjnie odwzorować, ale jak mógłbym ganić za to projektor, skoro inne projektory nie mają takiej kompatybilności wcale?

 

Gdy wyjdą filmy z szerszą paletą kolorów, będziemy mogli się lepiej temu przyjrzeć, a tymczasem sprawdźmy jak działa HDR. Również istnieje możliwość wymuszenia go w menu projektora:

 

 

Na początek wytłumaczmy prostymi słowami co to jest HDR czyli szerszy zakres dynamiki?. Wyobraźcie sobie, że patrzycie np. na zachód słońca. Czy często macie wrażenie, że słońce Was oślepia? No właśnie. A może macie podobne wrażenie gdy patrzycie na jupitery na stadionie? Aby przenieść ten efekt na ekran telewizora, potrzebny jest HDR czyli punktowe, o wiele jaśniejsze biele i głębsza czerń.Oczywiście na dzień dzisiejszy brakuje źródeł HDR, jednak na potrzeby testów otrzymaliśmy pendrive z plikiem testowym dedykowanym do wyświetlenia właśnie na VW520. Został on nagrany kamerą Sony CineAlta i po wymuszeniu trybu HDR prezentuje się wręcz rewelacyjnie!

 

Plik HDR Ultra HD wyświetlony przez VW520 – istny opad szczęki!

 

Oczywiście nie wstawiam powyższego zdjęcia w ramach próby pokazania jak wygląda HDR – na zdjęciu się nie da tego zaprezentować. Chciałbym tylko przedstawić w jakich momentach ma on szansę zrobić największe wrażenie – tam, gdzie mamy punktowo wysoką jasność w scenie. Przykładem tego są chociażby podświetlenia wiszącego mostu. Tam właśnie przy obrazie HDR powinna być wyższa jasność niż zazwyczaj. Czy tak też było w przypadku VW520? Powiem szczerze, że obraz wyglądał wręcz powalająco, jednak samego efektu HDR zbytnio nie odczuwałem. Powiedzmy sobie jasno: projektor nie ma raczej potencjału by wygenerować wyższą jasność na ekranie punktowo. Takie rzeczy najlepiej działają w telewizorach, gdzie podświetlenie może dać znacznie wyższą moc w danym obszarze. Przy profesjonalnych systemach projekcji, stosuje się przeważnie dwa projektory by uzyskać taki cel. Tu mamy raczej pokaz tego, że technologia działa i jest dobrze obsługiwana przez VW520, oraz, że dobrze przygotowany materiał i tak powoduje opad szczęki. Jednak efektu HDR, w stricte tego słowa znaczeniu, specjalnie się nie odczuwa.

 

Emocje w Ultra HD

Po obejrzeniu kilku materiałów w natywnym Ultra HD 60p postanowiłem wzbogacić ten tekst o subiektywne odczucia zarówno z oglądania filmów jak i grania na PC. Efekt jaki robi ten projektor przy podaniu odpowiedniej, natywnej, treści, po prostu wyrywa z kapci! UHD na 120″ ekranie jest wręcz magiczne, hipnotyzujące. Odkąd zobaczyłem to, już trudno mi oglądać filmy Full HD. Tej wielkości przekątne dopiero pozwalają na zrobienie prawdziwego użytku z treści o ultra-wysokiej-rozdzielczości, dokładnie tak jak edukujemy w naszych testach i w kalkulatorze odległości. Co innego jednak opowiadać, a co innego widzieć. Nawet Ja – osoba tak doświadczona, że niewiele już ją porusza czy zaskakuje – byłem wryty z wrażenia.

 

Natywne Ultra HD na 120″, w świetnej tonacji i dynamice – dla takich chwil warto żyć!

 

Na tak wyglądającą przyszłość właśnie czekam! Nie marnej jakości streaming’i oglądane na telewizorach o śmiesznych przekątnych, a gęsty materiał z płyty na wielkim ekranie, z projektora o rewelacyjnym kontraście i dynamice!

 

Kolejnym testem pokazującym moc UHD z projektora to podłączenie do niego mocnego PC zdolnego wyświetlić gry w rozdzielczości 4K. Od pewnego czasu dysponujemy mocną maszyną redakcyjną wyposażoną w karty GTX980 a osobiście w domu także korzystam z dość mocnej konfiguracji czyli GTX780 w SLI.

Sprzęt, którym dysponujemy został wyposażony w części firmy Intel, ASUS, HyperX a całość złożona w firmie HyperCube

 

Po podłączeniu projektora, PC od razu wykrywa możliwość ustawienia rozdzielczości 4K aż po 4096 x 2160

 

Do testów zostaliśmy wyposażeni w najnowsze pozycje m.in od Electronic Arts Polska. Bardzo dobrze się składa gdyż hity tegorocznej jesieni i zimy są naprawdę gorące od EA. Mowa oczywiście m.in o Star Wars: Battlefront czy FIFA16. Ten pierwszy wypala wręcz gałki oczne dopracowaną grafiką zatem odpalenie tej pozycji w 4K zapowiadało ogromne emocje. Dodatkowo sam projektor posiada niskiego laga, który wynosi 34ms. Mamy zatem idealne wręcz warunki do grania w tego typu gry.

Po odpaleniu PC, bez problemu ustawiłem rozdzielczość 3840×2160. Przy dwóch kartach graficznych zazwyczaj nie było problemu by płynnie grać na maksymalnych detalach chociaż trzeba przyznać, że gry są cholernie wymagające. Szczególnie SW:B. Jednak zobaczyć walki w 4K to jest przysłowiowy opad szczęki. Czegoś takiego jeszcze wcześniej nie widziałem. Różnica między projektorem Full HD, nawet z trybem opisanym w dalszej części tekstu jest powalająca. Dlaczego tak się dzieje? Wszystko ze względu na przekątną. 120 cali powoduje, że wręcz wymagane jest coś więcej niż Full HD. Dzięki tak dużej rozdzielczości możemy podejść do ekranu nawet na jeden metr a ilość szczegółów nie spadnie nawet o połowę. Nadal jest bardzo ostro i wyraźnie. To jest właśnie potęga Ultra HD na wielkich przekątnych.
 
Na koniec pewny pół środek jeżeli chodzi o filmy w 4K. W chwili obecnej, substytutem jakości Ultra HD mają być reedycje niektórych filmów, wydanych przez Sony Pictures. Są one opatrzone napisem „Mastered in 4K”. Wydania te mają mieć poprawione barwy, oraz znacznie mniejszy stopień kompresji, który ma dać przedsmak obrazu 4K. Podczas testu sprawdziłem kilka takich płyt. Między innymi stary „Spider Man 2”, oraz nowszy „The Amazing Spider Man”. Filmy faktycznie miały znacznie wyższy bitrate, oscylujący w okolicach 35Mbps i doskonały obraz pozbawiony artefaktów kompresji. Film „Spider Man 2” faktycznie wyglądał na mocno podrasowany. Ewidentnie poprawiono odwzorowanie barw, szczególnie w ujęciach outdoorowych. Trzeba mieć jednak na uwadze to, że oryginał tego filmu nie wyglądał najlepiej, więc było duże pole do popisu. W przypadku „TASM” różnice były, niestety, na progu percepcji, lub nie było ich wcale. Wydanie „Mastered in 4k” rzekomo korzystają z szerszej palety barw – xvycc, o czym pisaliśmy swego czasu więcej w teście Sony W905. Nie udało się nam jednak zmusić odtwarzacza Blu-ray Sony S790 do wysłania sygnału w takim formacie. Suma summarum niektóre nowe wydania płyt są znacznie lepsze, ale ulepszeniami możemy cieszyć się na wszystkich projektorach i telewizorach.
 

Różnicę na filmach “Mastered i 4K”, względem ich starszych wydań, mogą być bardzo duże, a może ich nie być prawie wcale (jak na “The Amazing Spider Man”), jednak tam widać, że… kadr filmu jest szerszy w nowszym wydaniu!

 
 

4K Enhancement/e-shift – czy to jest już 4K/Ultra HD?

Pozostali producenci projektorów z najwyższej półki, póki cały czas idą w rozwiązania częściowego wsparcia dla 4K. Zapewne tak samo będzie w 2016 roku. Co może dziwić dlatego przyjrzymy się o co dokładnie chodzi. Opis działania takiej funkcji pokażę na przykładzie Epsona LS10000. Nie posiada on natywnej rozdzielczości Ultra HD, jednak jest w stanie ją uzyskać za pomocą systemu 4K Enhancement (technologia podobna do tej stosowanej np. w JVC czyli e-shift). System ten bazuje na rysowaniu co drugiej klatki przesuniętej o 0,5 piksela w prawo i w dół względem oryginalnej. Przy 120Hz przetworniku obrazu jest to możliwe do wykonania bez widzialnego efektu migotania. Tego typu fizyczne przesuwanie obrazu jest zaś możliwe dzięki wykorzystaniu tzw. zjawiska dwójłomności światła. W torze optycznym projektora zastosowano odpowiedni polaryzator, oraz soczewkę przesuwającą obraz w zależności od kierunku polaryzacji światła. Takie samo zjawisko można zaobserwować w naturze po przejściu spolaryzowanego światła przez niektóre minerały, np. Kalcyt:
 
Zjawisko dwójłomności światła w naturze.
 
A tak wygląda to w projektorze:
 
Dodatkowe elementy toru optycznego w LS10000.
 
Dzięki przesunięciu jednej klatki względem drugiej możliwe jest wyrysowanie teoretycznie czterokrotnie większej liczby pikseli. Testowany projektor może zrobić to zarówno dla sygnału Full HD, skalując go do Ultra HD, jak i przyjąć natywnie sygnał UHD i postarać się go wyświetlić odwzorowując jak najwięcej detali.
 
Zarówno sygnał Full HD może zostać przeskalowany do UHD jak i UHD może zostać przyjęty natywnie.
 
Oczywiście metoda ta ma pewne ograniczenia. To czego nie można jej jednak odmówić, to fakt, że generuje gładszy obraz ze zdecydowanie mniej widoczną strukturą pikseli.
 
Obraz standardowy vs. skalowany do 4K przez 4K Enhancement w tym drugim przypadku siatka pikseli jest wcale niewidoczna.
 
Krawędzie są jednak nieco zmiękczone, ale tutaj zależy to od ustawienia pracy systemu i rozmaitych ustawień sztucznego wyostrzania. Generalnie skalowanie obrazu zawsze go zmiękcza, szczególnie, gdy jest przeprowadzane w ten sposób, więc i lekkie wyostrzanie musi być nieodłącznym elementem pracy takich funkcji. Samych trybów przeskalowywania mamy kilka:
 
Tryby skalowania do 4K za pomocą funkcji 4K Enhancement.
 
Moim zdaniem, najlepszym wyborem jest 4K-1, ewentualnie 4K-2. Kolejne tryby zbyt mocno uwydatniają krawędzie.
Co jednak stanie się gdy podamy na projektor natywny sygnał 4K licząc, że wyświetli jak największą ilość detali? W tym przypadku faktycznie zobaczymy ich trochę więcej! Zerknijmy na dokumentację zdjęciową, którą zgromadziłem robiąc zdjęcia przy tych samych ustawieniach aparatu. Następnie zostały one przeskalowane dwukrotnie.
 
Tryb 4K Enhancement, typ sygnału Obraz wynikowy
Wyłączony, sygnał 1080p
4K-1, sygnał 1080p
Wyłączony, natywne Ultra HD
4K-2, sygnał 1080p
 
Jak widzimy na powyższej scenie, tryb 4K-2 naprawdę mocno wzmacnia lokalny kontrast, więc wstawiam zdjęcia tego trybu tylko w celach informacyjnych. Skupmy się jednak na 4K-1. Takie ustawienie generuje wyraźnie gładszy obraz, bez widocznej siatki pikseli, co będzie bardzo korzystne dla widza znajdującego się w odległości mniejszej niż około 4cm/cal ekranu, czyli zalecanej do UHD, jak wynika z naszego kalkulatora odległości. Samo przeskalowanie nie dodaje jednak nowych detali, nie ma przecież takiej opcji. Bardzo ciekawe jest natomiast porównanie obrazu skalowanego do podanego natywnie w UHD ze źródła. Różnice w tych dwóch wariantach można odczytywać jako faktyczną zdolność systemu 4K Enhancement do wyświetlania wyższej rozdzielczości. Jak widzimy na zdjęciach, porównanie wypada na korzyść wariantu UHD, jednak różnica nie jest wielka. Da się zauważyć więcej detali na drzewach w tle i na ramie statku. Ta różnica jest jednak wciąż daleka tej, którą powinniśmy widzieć porównując do projektora z natywnym 4K.
 
Na podstawie powyższych analiz wynika zatem, że Epson LS10000 robi dobrą robotę i daje poczuć wyższą rozdzielczość obrazu niż Full HD, jednak za pomocą technologii 4K Enhancement nie jest w stanie dać tego co natywna matryca Ultra HD. Podobne wnioski można wysnuć z drugiej sekwencji testowej. Tutaj różnice są trochę mniejsze, ponieważ 4K Enhancement gorzej radzi sobie przy obrazach o mocno kontrastujących konturach:
 
Tryb 4K Enhancement, typ sygnału Obraz wynikowy
Wyłączony, sygnał 1080p
4K-1, sygnał 1080p
Wyłączony, natywne Ultra HD
4K-2, sygnał 1080p
 
Jeśli chodzi o techniczne możliwości dostarczenia sygnału 4K do projektora, to prezentują się one jak poniżej w tabelce. Generalnie rzecz ujmując, HDMI 1 jest pełnoprawnym portem 2.0, aczkolwiek poziomu A (czyli bez 600MHz). Oznacza to, że wszystkie formaty z próbkowaniem 4:2:0 doprowadzić można bezpośrednio.
 
Obsługa rozdzielczości 3840×2160@60Hz 4:2:0 TAK
Obsługa rozdzielczości 3840×2160@24Hz 4:4:4 TAK
Obsługa rozdzielczości 3840×2160@60Hz 4:4:4 NIE
Kompatybilność z HDCP 2.2 TAK – HDMI 1
 
Dyskusyjną kwestią jest szeroka paleta barw, bowiem LS10000 oferuje nawet specjalny filtr by poszerzyć spektrum kolorów. Nie ma jednak jakiejkolwiek gwarancji, że przełączy się w jeden z tych trybów (trudno nawet przewidzieć w który miałby się przełączyć) gdy dostanie informację ze źródła, że film zakodowany został w szerokim gamucie. Niemniej postanowiłem sprawdzić pokrycie, jest na bardzo dobrym poziomie:
 
DCI P3 Rec 2020
Pokrycie palety: 97% Pokrycie palety: 72%

 

Co się stanie gdy podłączymy komputer i zechcemy zagrać w coś w 4K? Okazuje się, że PC wykryje możliwość włączenia rozdzielczości 4K. Jednak jakość obrazu pozostawia dość sporo do życzenia. Widać, że brakuje linii a obraz jest mniej wyraźny. Widać to oczywiście z bliska. Odchodząc dalej zatracamy możliwość dostrzeżenia defektów i widzimy obraz poprawnej jakości aczkolwiek bardzo zbliżonej do Full HD.

 

Słowem podsumowania: mimo, że nie jest to natywny projektor Ultra HD, to nieuprawnionym jest też mówić, że oferuje “tylko Full HD”. LS10000 jest gdzieś pomiędzy tymi dwoma technologiami. Daje poczuć wyższą rozdzielczość obrazu, aczkolwiek nie pozwala jej ujrzeć w pełni. Dodatkowo trzeba być naprawdę blisko ekranu aby te różnice dostrzec.

 

Podsumowanie

Z całą pewnością początek roku 2016 zaowocuje nam dostępem do natywnych filmów wspierających w pełni standard Ultra HD. Jeżeli zatem zdecydujemy się zainwestować w projektor w pełni zgodny z technologią Ultra HD możemy być pewni, że “za chwilę” będziemy mogli wykorzystać jego możliwości w 100%. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie aby podłączyć obecnie mocnego PCta i cieszyć się grami w niesamowitej rozdzielczości. Dla osób mających mniejszy budżet mogę polecić takie rozwiązania jak produkty z funkcją 4K Enhancement/e-shift.

(700)